Opcje widoku
Powiększ tekst
Powiększ tekst
Pomniejsz tekst
Pomniejsz tekst
Kontrast
Kontrast
Podkreślenie linków
Podkreślenie linków
Deklaracja Dostępności
Deklaracja Dostępności
Reset
Reset

Ustawa 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Dz.U.04.64.593
2004.05.01 zm. Dz.U.04.99.1001 art. 138
2004.06.01 zm. Dz.U.04.99.1001 art. 138
2005.01.01 zm. Dz.U.04.273.2703 art. 67
2005.05.01 zm. Dz.U.05.179.1487 art. 1
2005.07.21 zm. Dz.U.05.64.565 art. 50
2005.10.01 zm. Dz.U.05.94.788 art. 16
2005.10.04 zm. Dz.U.05.179.1487 art. 1
2005.11.01 zm. Dz.U.05.164.1366 art. 9
2005.11.21 zm. Dz.U.05.180.1493 art. 16
2006.01.01 zm. Dz.U.05.94.788 art. 16
zm. Dz.U.05.179.1487 art. 1
2006.08.26 zm. Dz.U.06.144.1043 art. 92
2006.10.01 zm.wyn.z Dz.U.06.135.950 § 1
2006.10.13 zm.wyn.z Dz.U.06.186.1380 ogólne
2006.12.31 zm. Dz.U.06.249.1831 art. 1
2007.01.13 zm. Dz.U.06.251.1844 art. 25
2007.02.27 zm. Dz.U.07.35.219 art. 4
2007.03.15 zm. Dz.U.07.36.226 art. 1
2007.04.01 zm. Dz.U.07.48.320 art. 1
2007.07.20 zm. Dz.U.07.120.818 art. 12
2007.11.13 zm.wyn.z Dz.U.07.209.1519 ogólne
2007.11.27 zm.wyn.z Dz.U.07.221.1649 ogólne
USTAWA
z dnia 12 marca 2004 r.
o pomocy społecznej
(Dz. U. z dnia 15 kwietnia 2004 r.)
Dział I
Przepisy ogólne
Rozdział 1
Zasady ogólne i zakres podmiotowy ustawy
Art. 1. Ustawa określa:
1) zadania w zakresie pomocy społecznej;
2) rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania;
3) organizację pomocy społecznej;
4) zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej.
Art. 2. 1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie
osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym
zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim,
innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Art. 3. 1. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia
niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
2. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez
podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze
środowiskiem.
3. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających
udzielenie pomocy.
4. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają
celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.
Art. 4. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w
rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.
Art. 5. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią
inaczej, przysługuje:
1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony
udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13
czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz. 1175, z późn. zm.), zgody na pobyt
tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy;
3) mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub
Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca
2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium
obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043),
posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 5a. Prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego
ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom, o których mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5 oraz art.
53 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach.
Art. 6. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) całkowita niezdolność do pracy - całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do I lub II grupy
inwalidów lub legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w
rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych;
2) dochód dziecka - dochód, do którego zalicza się kwotę otrzymywanej renty wraz z dodatkiem dla
sierot zupełnych, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny, otrzymywane alimenty oraz kwotę
odpowiadającą dochodom uzyskiwanym z majątku dziecka;
3) dochód na osobę w rodzinie - dochód rodziny podzielony przez liczbę osób w rodzinie;
4) dochód rodziny - sumę miesięcznych dochodów osób w rodzinie;
5) jednostka organizacyjna pomocy społecznej - regionalny ośrodek polityki społecznej, powiatowe
centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej, placówkę
specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, ośrodek
adopcyjno-opiekuńczy, ośrodek wsparcia i ośrodek interwencji kryzysowej;
6) kontrakt socjalny - pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą
uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających
do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny;
7) niezdolność do pracy z tytułu wieku - ukończone 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę;
8) osoba bezdomna - osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o
ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w
rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą
w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości
zamieszkania;
9) osoba samotna - osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim i
nieposiadającą wstępnych ani zstępnych;
10) osoba samotnie gospodarująca - osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe;
11) osoba zatrudniona - osobę pozostającą w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu lub prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów
dotyczących działalności gospodarczej;
11a) pierwsza forma opieki zastępczej nad dzieckiem - całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą
lub rodzinę zastępczą, w której dziecko zostało umieszczone po raz pierwszy;
12) praca socjalna - działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu
lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról
społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi;
13) renta - rentę z polskiego lub zagranicznego systemu ubezpieczeń społecznych, rentę strukturalną lub
rentę socjalną;
14) rodzina - osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie
zamieszkujące i gospodarujące;
15) średni miesięczny koszt utrzymania w domu pomocy społecznej lub całodobowej placówce
opiekuńczo-wychowawczej - kwotę rocznych kosztów działalności domu lub całodobowej placówki
opiekuńczo-wychowawczej wynikającą z utrzymania mieszkańców lub dzieci, z roku poprzedniego,
bez kosztów inwestycyjnych, wydatków bieżących na remonty i zakupy związane z realizacją
programu naprawczego, powiększoną o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej na dany rok kalendarzowy, podzieloną przez
liczbę miejsc, ustaloną jako sumę rzeczywistej liczby mieszkańców w poszczególnych miesiącach
roku poprzedniego, w domu lub placówce;
16) świadczenie nienależnie pobrane - świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych
nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.
Art. 7. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) przemocy w rodzinie;
7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego,
zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki
opiekuńczo-wychowawcze;
11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy;
12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13) alkoholizmu lub narkomanii;
14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Art. 8. 1. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41, 78 i
91, przysługuje:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 461 zł, zwanej dalej "kryterium
dochodowym osoby samotnie gospodarującej",
2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 316 zł, zwanej dalej "kryterium
dochodowym na osobę w rodzinie",
3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie,
zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"
- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub
innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
2. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2,
uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.
3. Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie
wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na
tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w
Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
4. Do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia
socjalnego, wartości świadczeń w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie
przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie
użytecznych oraz zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla
niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek
przedemerytalny w 2007 r.
5. W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą:
1) opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o
podatku dochodowym od osób fizycznych - za dochód przyjmuje się przychód z tej działalności
pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, obciążenie podatkiem należnym i składkami na
ubezpieczenie zdrowotne określonymi w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym
Funduszu Zdrowia, związane z prowadzeniem tej działalności oraz odliczonymi od dochodu
składkami na ubezpieczenia społeczne niezaliczonymi do kosztów uzyskania przychodów,
określonymi w odrębnych przepisach, z tym że:
a) różnicę przychodów i kosztów ich uzyskania ustala się za miesiąc poprzedzający miesiąc złożenia
wniosku w oparciu o wielkości wykazane w deklaracjach podatkowych za okresy od początku roku
do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku oraz od początku roku do końca
miesiąca poprzedzającego ten miesiąc; wysokość miesięcznego obciążenia podatkiem, składkami
na ubezpieczenie zdrowotne oraz składkami na ubezpieczenia społeczne przyjmuje się z miesiąca
poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku,
b) jeżeli podatnik wpłaca zaliczki na podatek dochodowy w formie uproszczonej, a także jeżeli nie
złożył deklaracji, jego dochód ustala się, dzieląc kwotę dochodu z działalności gospodarczej za
poprzedni rok kalendarzowy przez liczbę miesięcy, w których podatnik prowadził działalność, a
jeżeli nie prowadził działalności, dochód ustala się w oparciu o oświadczenie tej osoby;
2) opodatkowaną na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - za dochód przyjmuje się zadeklarowaną
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a jeżeli z tytułu prowadzenia tej działalności
nie istnieje obowiązek ubezpieczenia społecznego, przyjmuje się kwotę najniższej podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia społeczne.
6. W sytuacji gdy podatnik łączy przychody z działalności gospodarczej z innymi przychodami lub
rozlicza się wspólnie z małżonkiem, przez podatek należny, o którym mowa w ust. 5 pkt 1, rozumie się
podatek wyliczony w takiej proporcji, w jakiej pozostaje dochód podatnika z pozarolniczej działalności
gospodarczej wynikający z deklaracji podatkowych do sumy wszystkich wykazanych w nich dochodów.
7. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia
działalności opodatkowanej na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób
fizycznych ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu
skarbowego za okresy, o których mowa w ust. 5 pkt 1, zawierającego informację o wysokości:
1) przychodu;
2) kosztów uzyskania przychodu;
3) różnicy pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania;
4) dochodów z innych niż działalność gospodarcza źródeł - w przypadkach, o których mowa w ust. 6;
5) odliczonych od dochodu składek na ubezpieczenia społeczne;
6) należnych zaliczek na podatek dochodowy lub należnego podatku;
7) odliczonych od podatku składek na ubezpieczenie zdrowotne związanych z prowadzeniem
pozarolniczej działalności gospodarczej.
8. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia
działalności na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ustala się na podstawie zaświadczenia
wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego zawierającego informację o formie
opodatkowania oraz na podstawie dowodu opłacenia składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
9. Przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 194 zł.
10. Dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i z ha przeliczeniowych oraz z innych źródeł
sumuje się.
11. W przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w
okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego
pięciokrotnie kwoty:
1) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie
gospodarującej,
2) kryterium dochodowego rodziny, w przypadku osoby w rodzinie
- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od
miesiąca, w którym dochód został wypłacony.
12. W przypadku uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres, kwotę tego dochodu
uwzględnia się w dochodzie osoby lub rodziny przez okres, za który uzyskano ten dochód.
13. W przypadku uzyskiwania dochodu w walucie obcej, wysokość tego dochodu ustala się według
średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia wydania decyzji administracyjnej w sprawie
świadczenia z pomocy społecznej.
Art. 9. 1. Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu
interwencji socjalnej. Badania progu interwencji socjalnej dokonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
sposób ustalania progu interwencji socjalnej, zakres potrzeb niezbędnych do egzystencji, minimalny
zakres wydatków, okres oraz źródło danych, z jakiego przyjmuje się wysokość cen towarów i usług,
uwzględniając poziom wydatków gospodarstw domowych z I kwintyla rozkładu dochodów, których wydatki
należy uwzględnić w badaniu progu interwencji socjalnej.
3. W roku, w którym przeprowadza się weryfikację, Rada Ministrów do dnia 15 maja przedstawia
Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych:
1) propozycję kwot kryteriów dochodowych;
2) informację o realizacji świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej za okres od poprzedniej
weryfikacji, obejmującą liczbę świadczeniobiorców, liczbę świadczeń i ogólną kwotę wydatków na
świadczenia.
4. Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych uzgadnia kryteria dochodowe w terminie
do dnia 15 czerwca danego roku kalendarzowego.
5. Kwota stanowiąca podstawę ustalenia wysokości pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie
kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej oraz pomocy pieniężnej na
usamodzielnienie, na kontynuowanie nauki i pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej, kwoty
minimalnego i maksymalnego świadczenia pieniężnego na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z
nauką języka polskiego dla uchodźców, a także maksymalna kwota zasiłku stałego ulegają zmianie w
terminach weryfikacji kryteriów dochodowych o 50 % sumy kwot, o które wzrosły kryterium dochodowe
osoby samotnie gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w rodzinie.
6. Kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego ulega zmianie w terminach weryfikacji kryteriów
dochodowych o 25 % sumy kwot, o które wzrosły kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej i
kryterium dochodowe na osobę w rodzinie.
7. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza, w drodze obwieszczenia, w
Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", zweryfikowane kryteria dochodowe oraz
kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, do dnia 15 lipca w roku, w którym przeprowadza się weryfikację.
8. W przypadku gdy Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych nie uzgodni w
przewidzianym terminie kryteriów dochodowych, Rada Ministrów ustala, nie niższe niż w przedstawionej
propozycji, kryteria dochodowe oraz kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, w drodze rozporządzenia, w
terminie do dnia 15 lipca danego roku.
8a. Zweryfikowane kryteria dochodowe oraz kwoty, o których mowa w ust. 5 i 6, obowiązują od dnia
1 października roku, w którym jest przeprowadzana weryfikacja.
9. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego przedkłada corocznie do dnia 15 kwietnia
Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych informację o wysokości minimum egzystencji
ustalonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Jeśli w danym roku kalendarzowym kwota kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej i kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie
będzie równa lub niższa niż minimum egzystencji, Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-
Gospodarczych może wystąpić do Rady Ministrów z wnioskiem o zweryfikowanie kwot kryteriów
dochodowych. W takim przypadku ust. 1-8 stosuje się odpowiednio.
Art. 10. 1. Przy ustalaniu prawa do zasiłków stałego i okresowego w składzie rodziny nie uwzględnia
się dzieci wychowywanych w rodzinie zastępczej oraz pełnoletnich wychowanków rodziny zastępczej, a
do dochodu rodziny nie wlicza się ich dochodów i pomocy pieniężnej, o której mowa w art. 78 ust. 1, 5 i 7
oraz art. 88 ust. 1.
2. Przy ustalaniu prawa do pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz pomocy pieniężnej na
kontynuowanie nauki do dochodu rodziny lub pełnoletniego wychowanka rodziny zastępczej nie wlicza się
pomocy pieniężnej, o której mowa w art. 78 ust. 1, 5 i 7 oraz w art. 88 ust. 1.
3. Przy ustalaniu odpłatności rodziców za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej lub całodobowej
placówce opiekuńczo-wychowawczej w składzie rodziny uwzględnia się to dziecko, a także dzieci
przebywające w domu pomocy społecznej, rodzinie zastępczej i całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej,
jeżeli rodzice ponoszą odpłatność za ich pobyt.
4. Przy ustalaniu wysokości odpłatności za pobyt osoby w domu pomocy społecznej, w składzie
rodziny uwzględnia się innych członków rodziny przebywających w instytucjonalnych placówkach opieki,
jeżeli rodzina ponosi odpłatność za ich pobyt.
Art. 11. 1. W przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych
świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź
marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich
przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.
2. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej
sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień,
nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub
wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie
lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania
świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z
pomocy społecznej.
3. W przypadku odmowy przyznania albo ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczeń z pomocy
społecznej należy uwzględnić sytuację osób będących na utrzymaniu osoby ubiegającej się o świadczenie
lub korzystającej ze świadczeń.
Art. 12. W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między
udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta
lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby
majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych
przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.
Art. 13. 1. Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z
pomocy społecznej.
2. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Za
okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Art. 14. W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14
czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn.
zm.1)), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
Rozdział 2
Zadania pomocy społecznej
Art. 15. Pomoc społeczna polega w szczególności na:
1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń;
2) pracy socjalnej;
3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej;
4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej;
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Art. 16. 1. Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach
samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą.
2. Gmina i powiat, obowiązane zgodnie z przepisami ustawy do wykonywania zadań pomocy
społecznej, nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób
fizycznych lub osób prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych.
3. Pomocy nie mogą również odmówić podmioty, którym jednostki samorządu terytorialnego zleciły
realizację zadań, na zasadach określonych w art. 25.
Art. 17. 1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:
1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym
uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;
2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej;
3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;
4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;
5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;
6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia
losowego;
7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne
osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na
podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego;
9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko
chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;
10) praca socjalna;
11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania,
z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego
lub mieszkaniach chronionych;
13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną;
14) dożywianie dzieci;
15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;
16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym
domu;
16a) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
17) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji
elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
18) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na
wynagrodzenia pracowników.
2. Do zadań własnych gminy należy:
1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych;
2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek
oraz pomocy w naturze;
3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu
gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki;
4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb
gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych,
5) współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o
wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o
szkoleniach.
Art. 18. 1. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy:
1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;
2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym
ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób
z zaburzeniami psychicznymi;
4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową
lub ekologiczną;
5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami
psychicznymi;
6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu
ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia;
7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz
niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a.
2. Środki na realizację i obsługę zadań, o których mowa w ust. 1, zapewnia budżet państwa.
Art. 19. Do zadań własnych powiatu należy:
1) opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze
szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i
innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z
właściwymi terytorialnie gminami;
2) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa;
3) organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie
kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu
pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania
niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym;
4) zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców,
w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek
opiekuńczo-wychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu
ponadgminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie;
5) pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w całodobowych
placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego
powiatu;
6) przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom
opuszczającym całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego,
domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z
małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady
poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe
ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze;
7) pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia,
młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i
socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie,
domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla
nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki
wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe
ośrodki wychowawcze, mających braki w przystosowaniu się;
8) pomoc osobom mającym trudności w integracji ze środowiskiem, które otrzymały status uchodźcy;
9) (uchylony);
10) prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz
umieszczanie w nich skierowanych osób;
11) prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gminy oraz powiatowych
ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, z wyłączeniem
środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami
psychicznymi;
12) prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej;
13) udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach;
14) szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu;
15) doradztwo metodyczne dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej
z terenu powiatu;
16) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja
programów osłonowych;
17) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji
elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
18) sporządzanie bilansu potrzeb powiatu w zakresie pomocy społecznej;
19) utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na
wynagrodzenia pracowników.
Art. 20. 1. Do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat należy:
1) pomoc uchodźcom w zakresie indywidualnego programu integracji oraz opłacanie za te osoby
składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w
Narodowym Funduszu Zdrowia;
2) prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
3) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu
ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia;
4) udzielanie cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a, pomocy w zakresie interwencji kryzysowej;
5) finansowanie pobytu w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w rodzinach
zastępczych dzieciom cudzoziemców niewymienionych w art. 5;
6) realizacja zadań z dziedziny przysposobienia międzynarodowego dzieci, w tym zlecanie realizacji
tych zadań podmiotom prowadzącym niepubliczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze wyznaczone przez
ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
2. Środki na realizację zadań, o których mowa w ust. 1, zapewnia budżet państwa.
3. Do zlecania realizacji zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 6, nie stosuje się przepisów
dotyczących otwartego konkursu ofert.
Art. 21. Do zadań samorządu województwa należy:
1) opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej
integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy:
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy
społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami
pozarządowymi - po konsultacji z powiatami;
2) organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz szkolenia
zawodowego kadr pomocy społecznej;
3) rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej
wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska;
4) inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej;
5) organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
6) prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych
na terenie województwa;
7) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji
elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
8) sporządzanie bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej i przekazywanie go wojewodzie do dnia
1 marca każdego roku;
9) utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej, w tym zapewnienie środków na
wynagrodzenia pracowników.
Art. 22. Do zadań wojewody należy:
1) ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez
jednostki samorządu terytorialnego;
2) stwierdzenie zgodności programów naprawczych w zakresie osiągania standardów w jednostkach
organizacyjnych pomocy społecznej oraz ocena stopnia ich realizacji;
3) wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie domów pomocy
społecznej oraz wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie placówek zapewniających
całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku,
w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej;
3a) wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie całodobowych placówek
opiekuńczo-wychowawczych;
4) prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej, placówek zapewniających całodobową opiekę
osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym
prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, placówek opiekuńczowychowawczych
i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych;
5) koordynowanie działań w zakresie integracji osób posiadających status uchodźcy, w szczególności w
zakresie wskazania miejsca zamieszkania uchodźcy;
6) wyznaczanie, w uzgodnieniu ze starostami powiatów prowadzących ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,
ośrodka prowadzącego bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie i kandydatach
zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz o rodzinach zgłaszających gotowość
przysposobienia dziecka;
7) realizacja lub zlecanie jednostkom samorządu terytorialnego lub podmiotom niepublicznym zadań
wynikających z programów rządowych;
8) nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością
działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz nad jakością usług, dla których
minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określił standardy, w tym standardy opieki i
wychowania, a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy
społecznej z wymaganymi kwalifikacjami;
8a) nadzór pedagogiczny w odniesieniu do wychowawców i innych pracowników pedagogicznych
zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych na
podstawie przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118,
poz. 1112, z późn. zm.);
9) kontrola jakości usług, o których mowa w pkt 8, wykonywanych przez podmioty niepubliczne na
podstawie umowy z organami administracji rządowej i samorządowej;
9a) kontrola jakości usług, o których mowa w pkt 8, wykonywanych przez domy pomocy społecznej
prowadzone nie na zlecenie organu jednostki samorządu terytorialnego przez podmioty niepubliczne,
o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2-4;
10) kontrola placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle
chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności
gospodarczej, w zakresie standardów usług socjalno-bytowych i przestrzegania praw tych osób;
11) ocena stanu i efektywności pomocy społecznej, z uwzględnieniem bilansu potrzeb sporządzonego
przez samorząd województwa;
12) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej ministrowi właściwemu do spraw
zabezpieczenia społecznego, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu
informatycznego;
13) realizacja zadań określanych przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w
zakresie utrzymania i rozwoju systemu informatycznego w jednostkach organizacyjnych pomocy
społecznej w województwie oraz współfinansowanie i sprawowanie nadzoru nad jego
funkcjonowaniem;
14) finansowe wspieranie programów w określonym przez wojewodę obszarze pomocy społecznej,
realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty uprawnione, o których mowa w
art. 25 ust. 1; do wyboru programów stosuje się odpowiednio art. 25, 26, 28-35.
Art. 23. 1. Do zadań ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego należy:
1) tworzenie koncepcji i określanie kierunków rozwoju w obszarze pomocy społecznej;
2) zlecanie i finansowanie badań, ekspertyz i analiz w obszarze pomocy społecznej;
3) monitorowanie standardów, o których mowa w art. 22 pkt 8;
4) analiza skuteczności pomocy społecznej;
5) inspirowanie i promowanie nowych form i metod działania, a także szkolenie kadr;
6) nadzór merytoryczny nad szkoleniem w zakresie organizacji pomocy społecznej i specjalizacji w
zawodzie pracownik socjalny;
7) opracowywanie i finansowanie programów osłonowych;
7a) finansowe wspieranie programów w określonym przez ministra obszarze pomocy społecznej,
realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty uprawnione, o których mowa w
art. 25 ust. 1;
8) zatwierdzanie w drodze decyzji administracyjnej programów szkolenia rodzin zastępczych;
9) określanie zadań administracji publicznej w zakresie utrzymania i rozwoju systemu informatycznego
w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej w województwach, przekazywanie środków na
współfinansowanie oraz sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem tego systemu;
10) współdziałanie z organizacjami pozarządowymi.
1a. Do wyboru programów, o których mowa w ust. 1 pkt 7a, stosuje się odpowiednio art. 25, 26, 28-
33 i art. 35.
1b. Minister może dokonywać kontroli i oceny realizacji programów, które wspiera finansowo.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób funkcjonowania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, standardy dla
poszczególnych rodzajów usług, kwalifikacje osób wykonujących te usługi oraz termin dostosowania
do wymaganych standardów, uwzględniając zakres usług, miejsce i sposób ich realizacji oraz
konieczność zapewnienia respektowania praw osób korzystających z usług;
2) standardy działalności zawodowej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, uwzględniając
aspekty etyczne tej działalności i konieczność zapewnienia wysokiej jakości działań;
3) tryb kierowania i przyjmowania do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej prowadzonych w
ramach wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej, warunki i tryb ustalania i pobierania
odpłatności, jak również warunki całkowitego lub częściowego zwalniania z odpłatności za pobyt w
tych jednostkach i korzystanie z ich usług, uwzględniając sytuację materialną kierowanych osób.
3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw informatyzacji, określi, w drodze rozporządzenia:
1) opis systemów teleinformatycznych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 17, art. 19 pkt 17, art. 21 pkt
7 i art. 22 pkt 12, stosowanych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, zawierający
strukturę systemu, wymaganą minimalną funkcjonalność systemu oraz zakres komunikacji między
elementami struktury systemu, w tym zestawienie struktur dokumentów elektronicznych, formatów
danych oraz protokołów komunikacyjnych i szyfrujących, o których mowa w art. 13 ust. 2 pkt 2 lit. a
ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania
publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565),
2) wymagania standaryzujące w zakresie bezpieczeństwa, wydajności i rozwoju systemu,
3) sposób postępowania w zakresie stwierdzania zgodności oprogramowania z opisem systemu
- mając na uwadze zapewnienie jednorodności zakresu i rodzaju danych, która umożliwi ich scalanie w
zbiór centralny, a także zachowanie zgodności z minimalnymi wymaganiami i sposobem stwierdzania
zgodności oprogramowania, określonymi na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji
działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
4. W przypadku gdy realizacja zadań określonych w ustawie jest związana z przekazywaniem
informacji za pomocą systemu teleinformatycznego, minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego nieodpłatnie udostępni podmiotom obowiązanym do przekazywania informacji na podstawie
niniejszej ustawy oprogramowanie, które jest zgodne z wymaganiami określonymi przez ministra
właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w przepisach wydanych na podstawie ust. 3.
4a. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego może utworzyć rejestr centralny
obejmujący dane dotyczące jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, a także dane dotyczące osób
i rodzin, którym udzielono świadczeń pomocy społecznej, oraz form udzielonej pomocy społecznej,
gromadzone przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej na podstawie przepisów ustawy, oraz
może przetwarzać te dane na zasadach określonych w przepisach o ochronie danych osobowych.
Jednostki organizacyjne pomocy społecznej przekazują dane do rejestru centralnego, wykorzystując
oprogramowanie, o którym w mowa w ust. 4.
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, realizując zadania określone w ustawie
związane z przekazywaniem informacji w wersji elektronicznej z zastosowaniem systemu elektronicznego,
uwzględnia zasadę równego traktowania wszystkich powszechnie użytkowanych w kraju systemów
operacyjnych oraz uwzględnia potrzebę umożliwienia wszystkim podmiotom obowiązanym do
przechowywania informacji w wersji elektronicznej, stosowania oprogramowania dostosowanego do
używanych systemów informatycznych bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów licencyjnych.
Art. 24. 1. Rada Ministrów może przyjąć rządowy program pomocy społecznej mający na celu
ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.
2. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki realizacji programu, o
którym mowa w ust. 1, uwzględniając potrzebę zapewnienia efektywności rządowego programu pomocy
społecznej.
Art. 25. 1. Organy administracji rządowej i samorządowej, zwane dalej "organami", mogą zlecać
realizację zadania z zakresu pomocy społecznej, udzielając dotacji na finansowanie lub dofinansowanie
realizacji zleconego zadania:
1) organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie pomocy społecznej,
2) osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku
Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, stosunku Państwa do innych
kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele
statutowe obejmują prowadzenie działalności w zakresie pomocy społecznej
- zwanym dalej "podmiotami uprawnionymi".
2. Zlecenie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej nie może obejmować ustalania uprawnień
do świadczeń, opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz wypłaty świadczeń
pieniężnych.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do:
1) partii politycznych;
2) związków zawodowych i organizacji pracodawców;
3) samorządów zawodowych;
4) fundacji utworzonych przez partie polityczne.
4. Zlecenie realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się po uprzednim
przeprowadzeniu konkursu ofert.
Art. 25a. 1. Realizację zadania, którego przedmiotem jest prowadzenie całodobowej placówki
opiekuńczo-wychowawczej, utworzonej przed dniem 1 stycznia 2005 r., organ zleca z pominięciem trybu
określonego w art. 26-32. Art. 29 stosuje się odpowiednio.
2. Organ, po przeprowadzeniu negocjacji, zleca prowadzenie placówki podmiotowi uprawnionemu,
jeżeli spełnione są warunki, o których mowa w ust. 3.
3. Zlecenie realizacji zadania odbywa się w trybie określonym w ust. 2, jeżeli placówka:
1) jest zarejestrowana w rejestrze wojewody;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 87;
3) zrealizowała zalecenia pokontrolne.
4. Zlecenie realizacji zadania, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć prowadzenia placówki na
terenie innego powiatu, jeżeli powiat miejsca położenia placówki nie wniesie sprzeciwu w terminie 1
miesiąca od dnia dostarczenia mu projektu umowy o realizację zadania.
Art. 26. Konkurs ofert realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się przy
uwzględnieniu zasady pomocniczości, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.
Art. 27. 1. Podmioty uprawnione mogą z własnej inicjatywy wystąpić z ofertą realizacji zadania z
zakresu pomocy społecznej, zwaną dalej "ofertą".
2. Oferta, o której mowa w ust. 1, może dotyczyć także zadania realizowanego dotychczas przez inny
podmiot.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 i 2, organ w terminie nieprzekraczającym 2 miesięcy:
1) rozpatruje celowość zlecenia określonego zadania podmiotom uprawnionym, biorąc pod uwagę
stopień, w jakim oferta odpowiada priorytetom zadań z zakresu pomocy społecznej, daje gwarancję
realizacji zadania zgodnie z obowiązującymi standardami, środki dostępne na realizację określonego
zadania i korzyści wynikające z realizacji zadania przez te podmioty;
2) podejmuje decyzję, a w przypadku stwierdzenia celowości realizacji określonego zadania z zakresu
pomocy społecznej przez podmioty uprawnione informuje składającego ofertę o przybliżonym
terminie wszczęcia konkursu ofert.
Art. 28. 1. Organ planujący zlecenie realizacji zadania podmiotom uprawnionym ogłasza otwarty
konkurs ofert z terminem składania ofert nie krótszym niż 30 dni.
2. Ogłoszenie o otwartym konkursie ofert powinno zawierać informacje o:
1) rodzaju zadania;
2) wysokości dotacji na realizację zadania;
3) warunkach przyznawania dotacji;
4) terminie i warunkach realizacji zadania;
5) terminie składania ofert;
6) terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy wyborze oferty.
3. Ogłoszenie o otwartym konkursie ofert zamieszcza się, w zależności od rodzaju zadania, w
dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub lokalnym oraz w Biuletynie Informacji Publicznej, jak również na
tablicy ogłoszeń w siedzibie organu zlecającego realizację zadania w miejscu przeznaczonym na
ogłoszenia. Ogłoszenie może być ponadto rozpowszechniane w inny sposób zapewniający dostęp do
informacji potencjalnym oferentom, w tym, w miarę możliwości, z użyciem powszechnie dostępnych sieci
teleinformatycznych.
4. W ogłoszeniu o otwartym konkursie ofert organ planujący zlecić realizację zadania zamieszcza
informacje o zrealizowanych w bieżącym roku i w roku poprzednim zadaniach tego samego rodzaju oraz o
koszcie ich realizacji, przy udziale podmiotów uprawnionych, ze szczególnym uwzględnieniem dotacji
przekazanych tym podmiotom.
Art. 29. 1. Oferta podmiotu uprawnionego powinna zawierać:
1) szczegółowy zakres rzeczowy proponowanego do realizacji zadania zawierający opis planowanego
działania;
2) informacje o terminie i miejscu realizacji zadania;
3) kalkulację przewidywanych kosztów realizacji zadania;
4) informacje o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych zapewniających realizację zadania;
5) informacje o wysokości środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł na
realizację danego zadania;
6) informację o wcześniejszej działalności podmiotu składającego ofertę w zakresie, którego dotyczy
zadanie;
7) inne informacje wymagane zgodnie z ogłoszeniem o otwartym konkursie ofert.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wzór
oferty podmiotu uprawnionego, uwzględniając konieczność podania pełnych informacji dotyczących
składanej oferty.
Art. 30. Warunkiem rozpatrzenia oferty jest:
1) zamieszczenie w ofercie informacji, o których mowa w art. 29 ust. 1;
2) dołączenie aktualnego odpisu potwierdzającego wpis do właściwej ewidencji lub rejestru dotyczących
statusu prawnego uprawnionego podmiotu i prowadzonej przez niego działalności;
3) przedstawienie sprawozdania finansowego i merytorycznego z działalności podmiotu za ubiegły rok
lub - w przypadku dotychczasowej krótszej działalności - za okres tej działalności.
Art. 31. 1. Przy rozpatrywaniu ofert organ ogłaszający konkurs:
1) dokonuje oceny zgłoszonych możliwości realizacji zadania przez podmioty uprawnione;
2) uwzględnia zadeklarowaną przez podmiot uprawniony jakość działania i kwalifikacje osób, przy
udziale których podmiot uprawniony ma realizować zadanie;
3) dokonuje oceny przedstawionej we wniosku kalkulacji kosztów realizacji zadania, w tym w relacji do
zakresu rzeczowego zadania;
4) uwzględnia zadeklarowany udział środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł
na realizację zadania;
5) uwzględnia analizę i ocenę realizacji zadań zleconych podmiotowi uprawnionemu w okresie
poprzednim, biorąc pod uwagę rzetelność i terminowość oraz sposób rozliczenia otrzymanych na ten
cel środków;
6) uwzględnia wysokość dotacji, która jest przeznaczona na realizację zadania.
2. Organ ogłaszając otwarty konkurs ofert jest obowiązany w uzasadnieniu wyboru oferty
ustosunkować się do spełniania przez podmiot uprawniony wymogów określonych w ustawie oraz w
ogłoszeniu, o którym mowa w art. 28.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również w przypadku, gdy w wyniku ogłoszenia otwartego konkursu
ofert została zgłoszona jedna oferta.
Art. 32. 1. Organ ogłaszający otwarty konkurs ofert może powołać zespół opiniujący oferty w celu
przedłożenia propozycji co do wyboru oferty.
2. Oferty sporządzone wadliwie albo niekompletne co do wymaganego zestawu dokumentów lub
informacji pozostają bez rozpatrzenia.
3. Wyniki otwartego konkursu ofert oraz warunki zlecenia realizacji zadania podaje się do
wiadomości publicznej.
4. Wyłoniony w drodze otwartego konkursu ofert podmiot zawiera umowę o realizację zadania.
Art. 33. 1. Podmiot przyjmujący zlecenie realizacji zadania zobowiązuje się do wykonania zadania w
zakresie i na zasadach określonych w umowie o realizację zadania, a organ zlecający realizację zadania
do przekazania określonych środków finansowych w formie dotacji.
2. Umowa o realizację zadania jest sporządzana w formie pisemnej i określa:
1) szczegółowy opis zadania i termin jego realizacji;
2) dotację celową należną podmiotowi realizującemu zadanie i tryb płatności;
3) tryb kontroli realizacji zadania;
4) sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej i zasady zwrotu niewykorzystanej części dotacji.
3. Umowa niespełniająca wymogów określonych w ust. 2 jest nieważna.
4. Umowę o realizację zadania z zakresu pomocy społecznej zawiera się na czas określony,
uzależniony od rodzaju zleconego zadania, nie dłuższy jednak niż 5 lat.
5. Zadanie z zakresu pomocy społecznej nie może być realizowane przez podmiot niebędący stroną
umowy, chyba że umowa przewiduje taką możliwość.
6. Podmiot przyjmujący zlecenie jest obowiązany do wyodrębnienia w ewidencji księgowej środków
otrzymanych na realizację umowy.
7. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
ramowy wzór umowy o realizację zadania z zakresu pomocy społecznej, uwzględniając konieczność
zapewnienia pełnych informacji dotyczących wykonania zlecenia.
Art. 34. Organ zlecający realizację zadania z zakresu pomocy społecznej dokonuje okresowej
kontroli i oceny realizacji zadania, w szczególności badając:
1) stan realizacji zadania;
2) efektywność, rzetelność i jakość realizacji zadania;
3) prawidłowość wykorzystania dotacji na realizację zadania;
4) prawidłowość prowadzonej dokumentacji dotyczącej realizacji zadania.
Art. 35. 1. Podmiot przyjmujący zlecenie realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej jest
obowiązany do złożenia sprawozdania z jego realizacji.
2. Okresem sprawozdawczym jest rok budżetowy.
3. W przypadku zawarcia umowy na okres krótszy niż rok, okresem sprawozdawczym jest okres, na
który umowa została zawarta.
4. Sprawozdanie z realizacji zadania powinno zostać sporządzone w terminie 30 dni po upływie
okresu, na który umowa została zawarta.
5. W przypadku gdy umowa została zawarta na czas dłuższy niż okres sprawozdawczy lub jest
wykonywana przez okres dłuższy niż okres sprawozdawczy, podmiot wykonujący zadanie przedstawia
podmiotowi zlecającemu realizację zadania sprawozdanie z realizacji zadania w terminie 30 dni po
upływie każdego roku budżetowego oraz w terminie 30 dni po upływie okresu, na który umowa została
zawarta.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wzór
sprawozdania, o którym mowa w ust. 1, uwzględniając konieczność zapewnienia pełnych informacji
dotyczących wykonania zlecenia.
Dział II
Świadczenia z pomocy społecznej
Rozdział 1
Zasiłki i usługi
Art. 36. Świadczeniami z pomocy społecznej są:
1) świadczenia pieniężne:
a) zasiłek stały,
b) zasiłek okresowy,
c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
d) zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
e) pomoc dla rodzin zastępczych,
f) pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
g) świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego
dla uchodźców;
2) świadczenia niepieniężne:
a) praca socjalna,
b) bilet kredytowany,
c) składki na ubezpieczenie zdrowotne,
d) składki na ubezpieczenia społeczne,
e) pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
f) sprawienie pogrzebu,
g) poradnictwo specjalistyczne,
h) interwencja kryzysowa,
i) schronienie,
j) posiłek,
k) niezbędne ubranie,
l) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach
pomocy,
m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
n) mieszkanie chronione,
o) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
p) opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo-wychowawczej,
q) pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym,
pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób
usamodzielnianych,
r) szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjnoopiekuńcze.
Art. 37. 1. Zasiłek stały przysługuje:
1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie
niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie
gospodarującej;
2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie
niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie.
2. Zasiłek stały ustala się w wysokości:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418
zł miesięcznie;
2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a
dochodem na osobę w rodzinie.
3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.
4. W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego
lub dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na
skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, zasiłek stały nie przysługuje.
5. Osobę przebywającą w domu pomocy społecznej lub ubiegającą się o przyjęcie do niego uznaje
się za osobę samotnie gospodarującą, jeżeli przed przyjęciem do domu pomocy społecznej lub
rozpoczęciem oczekiwania na miejsce w takim domu była uprawniona do zasiłku stałego.
Art. 38. 1. Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę,
niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych
systemów zabezpieczenia społecznego:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby
samotnie gospodarującej;
2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.
2. Zasiłek okresowy ustala się:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym
osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa
niż 418 zł miesięcznie;
2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej
rodziny.
3. Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z ust. 2 nie może być niższa niż 50 % różnicy między:
1) kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
2) kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
4. Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie.
5. Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na
podstawie okoliczności sprawy.
6. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć minimalne kwoty zasiłku okresowego, o
których mowa w ust. 2 i 3.
Art. 39. 1. W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy.
2. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów
zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego,
drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
3. Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń
na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia może być
przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
4. Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego.
Art. 40. 1. Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w
wyniku zdarzenia losowego.
2. Zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku
klęski żywiołowej lub ekologicznej.
3. Zasiłek celowy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być przyznany niezależnie od dochodu i może
nie podlegać zwrotowi.
Art. 41. W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach
przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby
samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości
kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
Art. 42. 1. Za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie
niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód
na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150 % kwoty kryterium dochodowego na osobę
w rodzinie i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z
innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z
koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.
2. Przez ojca i matkę, o których mowa w ust. 1, należy rozumieć również ojca i matkę
współmałżonka.
3. Konieczność sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad osobami, o których mowa w ust. 1,
stwierdza lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni
przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia.
4. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie
ubezpieczeń społecznych jest opłacana przez okres sprawowania opieki.
5. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia
wniosku o przyznanie świadczenia:
1) ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego
co najmniej 10 lat;
2) posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i 25
lat w przypadku mężczyzn.
6. Przy ustalaniu okresu ubezpieczenia, o którym mowa w ust. 5, okresy nieskładkowe ustala się w
wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
Art. 43. 1. Osobie albo rodzinie gmina może przyznać pomoc w formie pieniężnej lub rzeczowej, w
celu ekonomicznego usamodzielnienia.
2. Pomoc w formie pieniężnej w celu ekonomicznego usamodzielnienia może być przyznana w
formie jednorazowego zasiłku celowego lub nieoprocentowanej pożyczki.
3. Warunki udzielenia i spłaty pożyczki oraz jej zabezpieczenie określa się w umowie z gminą.
4. Pożyczka może być umorzona w całości lub w części, jeżeli przyczyni się to do szybszego
osiągnięcia celów pomocy społecznej.
5. Pomoc w formie rzeczowej w celu ekonomicznego usamodzielnienia następuje przez
udostępnienie maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu
pracy oraz urządzeń ułatwiających pracę niepełnosprawnym.
6. Przedmioty, o których mowa w ust. 5, są udostępniane na podstawie umowy użyczenia.
7. Podstawą odmowy przyznania albo ograniczenia rozmiarów pomocy na ekonomiczne
usamodzielnienie może być uchylanie się przez osobę lub rodzinę ubiegającą się o pomoc od podjęcia
odpowiedniej pracy w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu albo poddania
się przeszkoleniu zawodowemu.
8. Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia nie przysługuje, jeżeli osoba lub rodzina
ubiegająca się otrzymała już pomoc na ten cel z innego źródła.
9. W sprawach, o których mowa w ust. 1-8, gmina współdziała z powiatowym urzędem pracy.
10. Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość oraz szczegółowe warunki i tryb przyznawania
i zwrotu zasiłku celowego na ekonomiczne usamodzielnienie.
Art. 44. Sprawienie pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem
zmarłego.
Art. 45. 1. Praca socjalna świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich
środowisku społecznym. Praca socjalna prowadzona jest:
1) z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej;
2) ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji
istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności.
2. Praca socjalna może być prowadzona w oparciu o kontrakt socjalny.
3. W pracy socjalnej wykorzystuje się właściwe tej działalności metody i techniki, stosowane z
poszanowaniem godności osoby i jej prawa do samostanowienia.
4. Praca socjalna świadczona jest osobom i rodzinom bez względu na posiadany dochód.
Art. 46. 1. Poradnictwo specjalistyczne, w szczególności prawne, psychologiczne i rodzinne, jest
świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu
swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód.
2. Poradnictwo prawne realizuje się przez udzielanie informacji o obowiązujących przepisach z
zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów.
3. Poradnictwo psychologiczne realizuje się przez procesy diagnozowania, profilaktyki i terapii.
4. Poradnictwo rodzinne obejmuje szeroko rozumiane problemy funkcjonowania rodziny, w tym
problemy wychowawcze w rodzinach naturalnych i zastępczych oraz problemy opieki nad osobą
niepełnosprawną, a także terapię rodzinną.
Art. 47. 1. Interwencja kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na
rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie
równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie
przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.
2. Interwencją kryzysową obejmuje się osoby i rodziny bez względu na posiadany dochód.
3. W ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy
psychologicznej, a w zależności od potrzeb - poradnictwa socjalnego lub prawnego, w sytuacjach
uzasadnionych - schronienia do 3 miesięcy.
3a. Cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a, można udzielić schronienia na okres wizy pobytowej,
o której mowa w art. 33 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach lub zezwolenia na
zamieszkanie na czas oznaczony, o którym mowa w art. 53 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o
cudzoziemcach.
4. Matki z małoletnimi dziećmi oraz kobiety w ciąży dotknięte przemocą lub znajdujące się w innej
sytuacji kryzysowej mogą w ramach interwencji kryzysowej znaleźć schronienie i wsparcie w domach dla
matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Do tych domów mogą być również przyjmowani ojcowie z
małoletnimi dziećmi albo inne osoby sprawujące opiekę prawną nad dziećmi.
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
standard obowiązujących podstawowych usług świadczonych przez domy dla matek z małoletnimi
dziećmi i kobiet w ciąży oraz tryb kierowania i przyjmowania do takich domów, uwzględniając możliwości
odizolowania ubiegających się o pomoc osób od sprawcy przemocy i przezwyciężenia sytuacji
kryzysowej.
Art. 48. 1. Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest
tego pozbawiona.
2. Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w
noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych.
3. Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczenie osobie potrzebującej bielizny,
odzieży i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych właściwości oraz pory roku.
4. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie,
która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić.
5. Pomoc, o której mowa w ust. 4, przyznana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może
być realizowana w formie zakupu posiłków.
Art. 49. 1. Osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym programem wychodzenia z
bezdomności, polegającym na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w
szczególności rodzinnych i mieszkaniowych, oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia.
2. Indywidualny program wychodzenia z bezdomności jest opracowywany przez pracownika
socjalnego ośrodka pomocy społecznej wraz z osobą bezdomną i podlega zatwierdzeniu przez kierownika
ośrodka.
3. Jeżeli osoba bezdomna przebywa w schronisku lub domu dla bezdomnych, indywidualny program
wychodzenia z bezdomności może być opracowany przez pracownika socjalnego zatrudnionego w tej
placówce, z zastrzeżeniem ust. 5.
4. Realizatorem indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności w przypadku, o którym
mowa w ust. 3, jest schronisko lub dom dla bezdomnych.
5. Jeżeli indywidualny program wychodzenia z bezdomności wykracza poza będące w dyspozycji
placówki środki pomocy lub zachodzi konieczność objęcia osoby bezdomnej ubezpieczeniem
zdrowotnym, podlega on zatwierdzeniu przez kierownika ośrodka pomocy społecznej. W takim przypadku
w programie wskazuje się podmioty odpowiedzialne za realizację poszczególnych postanowień programu.
6. Indywidualny program wychodzenia z bezdomności powinien uwzględniać sytuację osoby
bezdomnej oraz zapewniać szczególne wspieranie osobie aktywnie uczestniczącej w wychodzeniu z
bezdomności.
7. Indywidualny program wychodzenia z bezdomności, stosownie do potrzeb osoby bezdomnej,
może uwzględniać wszelkie środki pomocy, jakimi dysponuje ośrodek pomocy społecznej realizujący
program.
8. Za osobę bezdomną objętą indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności ośrodek
pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o
powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.
Art. 50. 1. Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy
innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych
usług opiekuńczych.
2. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie,
która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni,
zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
3. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę
higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z
otoczeniem.
4. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb
wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym
przygotowaniem zawodowym.
5. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce
świadczenia.
6. Rada gminy określa, w drodze uchwały, szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za
usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług
opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowe warunki częściowego lub
całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania.
7. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych i
kwalifikacje osób świadczących te usługi oraz warunki i tryb ustalania i pobierania opłat za specjalistyczne
usługi opiekuńcze świadczone osobom z zaburzeniami psychicznymi, jak również warunki częściowego
lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, ze względu na szczególne potrzeby osób korzystających z usług,
uwzględniając sytuację materialną tych osób.
Art. 51. 1. Osobom, które ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymagają
częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, mogą być przyznane usługi
opiekuńcze, specjalistyczne usługi opiekuńcze lub posiłek, świadczone w ośrodku wsparcia.
2. Ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej dziennego pobytu.
3. W ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu.
4. Ośrodkiem wsparcia jest środowiskowy dom samopomocy, dzienny dom pomocy, dom dla matek z
małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisko i dom dla bezdomnych oraz klub samopomocy.
Art. 52. 1. W przypadku braku możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania
osoba wymagająca z powodu wieku pomocy innych osób może korzystać z usług opiekuńczych i
bytowych w formie rodzinnego domu pomocy.
2. Rodzinny dom pomocy stanowi formę usług opiekuńczych i bytowych świadczonych całodobowo
przez osobę w jej miejscu zamieszkania dla nie mniej niż trzech i nie więcej niż ośmiu osób
wymagających z powodu wieku wsparcia w tej formie.
3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
standardy, rodzaj i zakres usług bytowych i opiekuńczych świadczonych przez rodzinny dom pomocy,
warunki kierowania, odpłatności i nadzoru nad rodzinnymi domami pomocy, kierując się potrzebą
zapewnienia właściwej opieki osobom umieszczonym w rodzinnym domu pomocy.
Art. 53. 1. Osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub
chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie
świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki, w szczególności osobie z zaburzeniami psychicznymi,
osobie opuszczającej rodzinę zastępczą, całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy
ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, uchodźcy, może być przyznany pobyt w mieszkaniu
chronionym.
2. Mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą osoby tam przebywające,
pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub zastępującą pobyt w placówce
zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego
funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną.
3. Mieszkanie chronione może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy
społecznej lub organizację pożytku publicznego.
Rozdział 2
Domy pomocy społecznej
Art. 54. 1. Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub
niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można
zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu
pomocy społecznej.
2. Osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu,
zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, z zastrzeżeniem ust. 2a, chyba że
okoliczności sprawy wskazują inaczej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego
na umieszczenie w domu pomocy społecznej.
2a. W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy
społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3
miesiące, osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej tego
samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym
przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące.
3. Osoba wymagająca wzmożonej opieki medycznej kierowana jest przez starostę do zakładu
opiekuńczo-leczniczego lub placówki pielęgnacyjno-opiekuńczej.
4. W przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie
wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę,
ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym
właściwego sądu, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna - prokuratora.
Art. 55. 1. Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i
edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych
potrzeb osób w nim przebywających, zwanych dalej "mieszkańcami domu".
2. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom
uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu
oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.
3. Dom pomocy społecznej może również świadczyć usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi
opiekuńcze dla osób w nim niezamieszkujących.
Art. 56. Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na
domy dla:
1) osób w podeszłym wieku;
2) osób przewlekle somatycznie chorych;
3) osób przewlekle psychicznie chorych;
4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
6) osób niepełnosprawnych fizycznie.
Art. 56a. 1. Dom pomocy społecznej może być prowadzony łącznie dla:
1) osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych;
2) osób przewlekle somatycznie chorych oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
3) osób w podeszłym wieku oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
4) osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dzieci i młodzieży niepełnosprawnych
intelektualnie.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, dom pomocy społecznej świadczy usługi na poziomie
obowiązującego standardu odpowiednio dla każdego rodzaju domu.
Art. 57. 1. Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody:
1) jednostki samorządu terytorialnego;
2) Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i
stowarzyszenia;
3) inne osoby prawne;
4) osoby fizyczne.
2. Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda właściwy ze względu na
położenie domu.
3. Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 55 ust. 1 i 2;
3) przedstawi:
a) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom,
b) dokumenty potwierdzające spełnianie wymagań określonych odrębnymi przepisami,
c) regulamin organizacyjny domu pomocy społecznej lub jego projekt,
d) w przypadku podmiotów, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4:
– dokumenty potwierdzające status prawny tego podmiotu,
– informację o sposobie finansowania domu i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu
skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
– informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwo umyślne osoby,
która będzie kierowała domem, oraz zaświadczenie, że ze względu na stan zdrowia jest ona
zdolna do kierowania domem.
4. Zezwolenie wydaje się po przeprowadzeniu wizytacji obiektu, w którym usytuowany jest dom
pomocy społecznej.
5. Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje się na czas nieokreślony.
6. Wojewoda prowadzi rejestr domów pomocy społecznej. Wojewoda corocznie, do dnia 30 czerwca,
ogłasza rejestr domów pomocy społecznej w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
7. Bez zgody wojewody właściwe organy samorządu województwa, powiatu i miasta na prawach
powiatu nie mogą zmienić przeznaczenia oraz typu domu pomocy społecznej i ośrodka wsparcia.
8. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób funkcjonowania określonych typów domów pomocy społecznej i obowiązujący standard
podstawowych usług świadczonych przez domy pomocy społecznej,
2) rodzaje dokumentów wymaganych do uzyskania zezwolenia,
3) wzór wniosku o wydanie zezwolenia,
4) tryb kierowania i przyjmowania osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej
- uwzględniając indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne mieszkańców domów oraz osób
kierowanych do domów pomocy społecznej.
Art. 57a. 1. Jeżeli podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej:
1) przestał spełniać warunki określone w niniejszej ustawie,
2) przestał spełniać standardy, o których mowa w art. 55 ust. 1 i 2,
3) nie przedstawi na żądanie wojewody w wyznaczonym terminie aktualnych dokumentów lub
informacji, o których mowa w art. 57 ust. 3 pkt 3
- wojewoda wyznacza dodatkowy termin na spełnienie warunków lub standardów albo na dostarczenie
wymaganych dokumentów lub informacji.
2. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, wojewoda cofa zezwolenie na
prowadzenie domu pomocy społecznej.
3. W przypadku cofnięcia zezwolenia, wojewoda wykreśla dom z rejestru domów pomocy społecznej.
Art. 58. 1. Wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem
ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa dom pomocy społecznej.
2. Dom pomocy społecznej umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu ze świadczeń
zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów.
3. Dom pomocy społecznej pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do wysokości limitu
ceny, przewidziane w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.
4. Dom pomocy społecznej może pokryć wydatki ponoszone na niezbędne usługi pielęgnacyjne w
zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w
Narodowym Funduszu Zdrowia.
Art. 59. 1. Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w
domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu
pomocy społecznej.
2. Decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom
pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej. W przypadku
regionalnych domów pomocy społecznej decyzję wydaje marszałek województwa, z zastrzeżeniem ust. 5.
3. W razie niemożności umieszczenia w domu pomocy społecznej z powodu braku wolnych miejsc,
powiadamia się osobę o wpisaniu na listę oczekujących oraz o przewidywanym terminie oczekiwania na
umieszczenie w domu pomocy społecznej.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się do domów pomocy społecznej prowadzonych na zlecenie organów
jednostek samorządu terytorialnego.
5. W przypadku regionalnego domu pomocy społecznej finansowanego z dochodów własnych
samorządu województwa decyzję o skierowaniu wydaje organ gminy, a decyzję o umieszczeniu i opłacie
za pobyt wydaje marszałek województwa na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, przy czym art. 64
stosuje się odpowiednio.
Art. 60. 1. Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego
kosztu utrzymania.
2. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca:
1) w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym - ustala wójt (burmistrz, prezydent miasta) i ogłasza
w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku;
2) w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym - ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim
dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku;
3) w regionalnym domu pomocy społecznej - ustala marszałek województwa i ogłasza w wojewódzkim
dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku.
3. Ogłoszenie, o którym mowa w ust. 2, stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu
pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało
opublikowane. Do tego czasu odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej ustala się na podstawie
ogłoszenia z roku poprzedniego.
4. W domu pomocy społecznej, który rozpoczął działalność, średni miesięczny koszt utrzymania
mieszkańca ustala się w wysokości średniej wojewódzkiej kwoty średniego kosztu utrzymania w domach
pomocy społecznej danego typu.
5. W celu ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej, który
nie był prowadzony przez cały rok kalendarzowy, kwotę kosztów działalności domu wynikającą z
utrzymania mieszkańców z roku poprzedniego dzieli się przez liczbę miesięcy w roku przypadających po
miesiącu wydania zezwolenia na prowadzenie domu.
Art. 61. 1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec
domu ponosi pełną odpłatność.
2. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:
1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich
przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu;
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 250 % kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu
opłaty nie może być niższa niż 250 % tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 250 % kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie
może być niższa niż 250 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między
średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o
których mowa w pkt 1 i 2.
2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.
2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między
średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których
mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.
2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku
opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została
skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na
ten cel wydatków.
4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno-rehabilitacyjnych lub
uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o
50 % kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości
kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach.
Art. 62. 1. Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za jego
zgodą opłata może być potrącana:
1) z emerytury lub renty mieszkańca domu - przez właściwy organ emerytalno-rentowy, zgodnie z
odrębnymi przepisami;
2) z zasiłku stałego mieszkańca domu - przez ośrodek pomocy społecznej dokonujący wypłaty
świadczenia; opłatę za pobyt ośrodek pomocy społecznej przekazuje na rachunek bankowy domu
pomocy społecznej.
2. Osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 i ust. 2a, wnoszą opłatę ustaloną zgodnie z art. 61
ust. 2 pkt 2 i ust. 2c do kasy lub na rachunek bankowy gminy, z której mieszkaniec domu został
skierowany; opłatę tę gmina wraz z opłatą, o której mowa w art. 61 ust. 2 pkt 3, przekazuje na rachunek
bankowy właściwego domu pomocy społecznej.
3. Opłaty, o których mowa w ust. 2, przeznacza się na utrzymanie domu pomocy społecznej.
Art. 63. 1. Mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu
pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres
nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym.
2. Za małoletniego mieszkańca domu nie wnosi się opłaty z jego dochodu i dochodu osób
obowiązanych do wnoszenia opłaty w okresie jego nieobecności nieprzekraczającej 70 dni w roku
kalendarzowym, jeżeli w tym czasie przebywa w domu rodzinnym.
Art. 64. Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich
wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub
innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie,
niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej
lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
Art. 65. 1. Do domów pomocy społecznej prowadzonych przez podmioty niepubliczne, o których
mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2-4, jeżeli nie są one prowadzone na zlecenie organu jednostki samorządu
terytorialnego, nie stosuje się art. 59-64.
2. W przypadku braku miejsc w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym lub powiatowym gmina
może kierować osoby tego wymagające do domu pomocy społecznej, który nie jest prowadzony na
zlecenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub starosty. W takim przypadku stosuje się odpowiednio
art. 61-64, z tym że wysokość opłaty za pobyt w takim domu określa umowa zawarta przez gminę z
podmiotem prowadzącym dom.
Art. 66. Rada gminy może określić, w drodze uchwały, dla osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt
1 i 2 oraz ust. 2a, korzystniejsze warunki ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej o zasięgu
gminnym, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, zwrotu należności za okres nieobecności
osoby w domu.
Rozdział 3
Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę
osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku
Art. 67. 1. Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową
opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku może być
prowadzona po uzyskaniu zezwolenia wojewody.
2. Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 68;
3) przedstawi:
a) wniosek o zezwolenie,
b) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom,
c) zaświadczenie właściwego organu potwierdzające możliwość użytkowania obiektu określonego w
kategorii XI załącznika do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr
156, poz. 1118 i Nr 170, poz. 1217),
d) koncepcję prowadzenia placówki,
e) informację o sposobie finansowania placówki i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu
skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
f) informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności osoby, która będzie kierowała placówką,
i zaświadczenie, że ze względu na stan zdrowia jest ona zdolna do prowadzenia placówki.
3. Wojewoda prowadzi rejestr placówek, o których mowa w ust. 1. Rejestr jest jawny.
4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb
postępowania w sprawach dotyczących wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku i wzór wniosku o zezwolenie,
uwzględniając konieczność zapewnienia właściwej opieki osobom przebywającym w takich placówkach.
Art. 68. 1. Opieka w placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym,
przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku polega na świadczeniu przez całą dobę usług:
1) opiekuńczych zapewniających:
a) udzielanie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych,
b) pielęgnację, w tym pielęgnację w czasie choroby,
c) opiekę higieniczną,
d) niezbędną pomoc w załatwianiu spraw osobistych,
e) kontakty z otoczeniem;
2) bytowych zapewniających:
a) miejsce pobytu,
b) wyżywienie,
c) utrzymanie czystości.
2. Sposób świadczenia usług powinien uwzględniać stan zdrowia, sprawność fizyczną i intelektualną
oraz indywidualne potrzeby i możliwości osoby przebywającej w placówce, a także prawa człowieka, w
tym w szczególności prawo do godności, wolności, intymności i poczucia bezpieczeństwa.
3. Usługi opiekuńcze powinny zapewniać:
1) pomoc w czynnościach życia codziennego, w miarę potrzeby pomoc w ubieraniu się, jedzeniu, myciu
i kąpaniu;
2) organizację czasu wolnego;
3) pomoc w zakupie odzieży i obuwia;
4) pielęgnację w chorobie oraz pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych.
4. Miejsce pobytu powinno spełniać następujące warunki:
1) budynek i jego otoczenie - bez barier architektonicznych;
2) w budynkach wielokondygnacyjnych bez wind - pokoje mieszkalne usytuowane na parterze;
3) pokoje mieszkalne - nie więcej niż trzyosobowe, z tym że:
a) pokój jednoosobowy - nie mniejszy niż 9 m2,
b) pokój dwu- i trzyosobowy - o powierzchni nie mniejszej niż po 6 m2 na osobę,
c) pokoje mieszkalne - wyposażone w łóżko lub tapczan, szafę, stół, krzesła i szafkę nocną dla
każdej osoby,
d) pokój mieszkalny uznaje się za spełniający wymaganą normę, o której mowa w lit. a i b, jeśli
odstępstwo od wymaganej powierzchni nie jest większe niż 5 %.
5. Placówka, o której mowa w ust. 1, powinna posiadać:
1) pokój dziennego pobytu służący jako jadalnia;
2) pomieszczenie pomocnicze do prania i suszenia;
3) jedną łazienkę dla nie więcej niż pięciu osób i jedną toaletę dla nie więcej niż czterech osób,
wyposażone w uchwyty ułatwiające osobom mniej sprawnym korzystanie z tych pomieszczeń, z tym
że jeśli liczba osób leżących przekracza 50 % ogólnej liczby mieszkańców, dopuszcza się
zmniejszenie liczby tych pomieszczeń o 25 %.
5a. Placówki mieszczące się w budynkach wpisanych do rejestru zabytków są obowiązane spełnić
warunki, o których mowa w ust. 4 i 5, w zakresie, w jakim nie narusza to przepisów ustawy z dnia 23 lipca
2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.).
6. Placówka, o której mowa w ust. 1, powinna zapewnić:
1) co najmniej 3 posiłki dziennie, w tym posiłki dietetyczne, zgodnie ze wskazaniem lekarza;
2) przerwę między posiłkami nie krótszą niż 4 godziny, przy czym ostatni posiłek nie powinien być
podawany wcześniej niż o godzinie 18;
3) dostęp do drobnych posiłków i napojów między posiłkami;
4) możliwość spożywania posiłków w pokoju mieszkalnym, w razie potrzeby karmienie;
5) środki higieny osobistej, środki czystości, przybory toaletowe i inne przedmioty niezbędne do higieny
osobistej;
6) sprzątanie pomieszczeń, w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz dziennie.
Art. 69. 1. W przypadku prowadzenia przez podmioty, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2, w
ramach działalności statutowej, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, stosuje się art. 67 ust. 1-3 i art.
68.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb
postępowania w sprawach dotyczących wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie placówki
zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w
podeszłym wieku i wzór wniosku o zezwolenie, uwzględniając konieczność zapewnienia właściwej opieki
osobom przebywającym w takich placówkach.
Rozdział 4
Opieka nad rodziną i dzieckiem
Art. 70. 1. Rodzinie mającej trudności w wypełnianiu swoich zadań oraz dziecku z tej rodziny udziela
się pomocy, w szczególności w formie:
1) poradnictwa rodzinnego;
2) terapii rodzinnej rozumianej jako działania psychologiczne, pedagogiczne i socjologiczne, mające na
celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania jej zadań;
3) pracy socjalnej;
4) zapewnienia dzieciom opieki i wychowania poza rodziną.
2. Rodzina otrzymuje pomoc w szczególności przez działania:
1) specjalisty przygotowanego do pracy z rodziną lub w środowisku lokalnym;
2) placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego;
3) innych podmiotów, których działanie daje potrzebne wsparcie dziecku i rodzinie.
3. Udzielając pomocy należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny oraz prawo dziecka
do:
1) wychowania w rodzinie, a w przypadku wychowywania dziecka poza rodziną do zapewnienia mu w
miarę możliwości zgodnie z jego potrzebami opieki i wychowania w rodzinnych formach opieki
zastępczej;
2) zapewnienia stabilnego środowiska wychowawczego;
3) utrzymywania osobistych kontaktów z rodziną;
4) powrotu do rodziny naturalnej;
5) traktowania w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
6) ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
7) praktyk religijnych zgodnych z wolą rodziców i potrzebami dziecka;
8) kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań i indywidualności oraz zabawy i wypoczynku;
9) pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia w przypadku wychowywania poza rodziną
naturalną;
10) dostępu do informacji;
11) wyrażania opinii w sprawach, które go dotyczą;
12) ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem.
Art. 71. 1. W celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko może zostać objęte opieką i
wychowaniem w następujących placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego:
1) opiekuńczej, prowadzonej w formie kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych,
które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowaniu czasu wolnego;
2) specjalistycznej, w której jest realizowany program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w tym
terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.
2. Pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego jest dobrowolny i nieodpłatny.
3. W działaniach wychowawczych organizowanych w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia
dziennego powinni czynnie uczestniczyć rodzice lub opiekunowie dziecka.
4. Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego współdziała z osobami i podmiotami
działającymi w środowisku lokalnym.
Art. 72. 1. Dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej zapewnia się opiekę
i wychowanie w rodzinie zastępczej.
2. Rodzina zastępcza może być ustanowiona również dla dziecka niedostosowanego społecznie.
3. Rodzina zastępcza w wypełnianiu swoich funkcji kieruje się dobrem przyjętego dziecka i
poszanowaniem jego praw.
4. Rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem
przypadków gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych
lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w
sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym,
młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie
uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
5. Rodzina zastępcza zapewnia dziecku warunki rozwoju i wychowania odpowiednie do jego stanu
zdrowia i poziomu rozwoju, w tym:
1) odpowiednie warunki bytowe;
2) możliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego;
3) możliwości zaspokojenia indywidualnych potrzeb dziecka;
4) możliwość właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań;
5) odpowiednie warunki do wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
6. Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu. Przy
umieszczaniu kolejnego dziecka w istniejącej już rodzinie zastępczej sąd zasięga opinii powiatowego
centrum pomocy rodzinie właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej.
7. W przypadku pilnej konieczności zapewnienia dziecku opieki zastępczej umieszczenie dziecka w
rodzinie zastępczej jest możliwe na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy
cywilnoprawnej zawartej między rodziną zastępczą a starostą właściwym ze względu na miejsce
zamieszkania tej rodziny. O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd.
8. Z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu regulującego sytuację dziecka umowa, o której
mowa w ust. 7, wygasa.
9. Obowiązek opieki nad dzieckiem i jego wychowania rodzina zastępcza podejmuje z dniem
umieszczenia dziecka w tej rodzinie w wykonaniu orzeczenia sądu albo umowy, o której mowa w ust. 7.
10. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej z mocy prawa ustaje z dniem osiągnięcia przez dziecko
pełnoletności, z zastrzeżeniem art. 78 ust. 5.
Art. 73. 1. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie
niepozostającej w związku małżeńskim, jeżeli osoby te spełniają następujące warunki:
1) dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej;
2) mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
3) korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
4) nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani
też władza rodzicielska nie została im zawieszona;
5) wywiązują się z obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, gdy ciąży na nich
taki obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu;
6) nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone
zaświadczeniem lekarskim;
7) mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania;
8) uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania.
2. Nie można łączyć pełnienia funkcji rodziny zastępczej z kierowaniem placówką rodzinną, a także
nie można łączyć pełnienia różnych funkcji rodziny zastępczej, z zastrzeżeniem art. 74 ust. 9.
3. Przy doborze rodziny zastępczej dla dziecka uwzględnia się:
1) osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji
dziecka;
2) przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej;
3) odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem;
4) poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktyczno-wychowawczej
lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb dziecka;
5) zasadę nierozłączania rodzeństwa;
6) w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko.
4. W przypadku gdy rodzina zastępcza nie wypełnia swoich funkcji, starosta zawiadamia sąd o
konieczności jej rozwiązania.
Art. 74. 1. Rodziny zastępcze dzielą się na:
1) spokrewnione z dzieckiem;
2) niespokrewnione z dzieckiem;
3) zawodowe niespokrewnione z dzieckiem:
a) wielodzietne,
b) specjalistyczne,
c) o charakterze pogotowia rodzinnego.
2. W zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem wielodzietnej rodzinie zastępczej umieszcza się w
tym samym czasie nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. W przypadku konieczności
umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej rodzinie zastępczej może się
zwiększyć.
3. W zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem specjalistycznej rodzinie zastępczej umieszcza się
dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi
wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym czasie
nie więcej niż troje dzieci.
4. W zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia
rodzinnego umieszcza się nie więcej niż 3 dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji
życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pobyt dziecka
może być przedłużony, jednak nie więcej niż o kolejne 3 miesiące.
4a. W spokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej i niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie
zastępczej może przebywać w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci. W przypadku konieczności
umieszczenia w rodzinie rodzeństwa dopuszcza się pobyt większej liczby dzieci w spokrewnionej z
dzieckiem rodzinie zastępczej i niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej.
4b. Dotychczasowy opiekun dziecka, za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie,
przekazuje rodzinie zastępczej następującą dokumentację:
1) odpis aktu urodzenia dziecka, a w przypadku sierot lub półsierot również odpis aktu zgonu zmarłego
rodzica;
2) dostępną dokumentację o stanie zdrowia dziecka;
3) dokumenty szkolne, w szczególności świadectwa szkolne, karty szczepień.
4c. Dokumentację, o której mowa w ust. 4b, powiatowe centrum pomocy rodzinie przekazuje
niezwłocznie rodzinie zastępczej, nie później niż w momencie umieszczenia w tej rodzinie dziecka.
4d. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dokumentacja może być przekazana rodzinie
zastępczej po dniu przyjęcia do tej rodziny dziecka, jednak przed dniem, w którym przeprowadza się
rodzinny wywiad środowiskowy w celu przyznania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów
utrzymania dziecka.
4e. Niezależnie od dokumentacji, o której mowa w ust. 4b pkt 2, rodzina zastępcza ma prawo do
otrzymania lub wglądu do wszelkiej dostępnej dokumentacji medycznej, dotyczącej przyjętego dziecka.
5. Rodzina zastępcza, o której mowa w ust. 4, nie może odmówić przyjęcia dziecka w wieku do 10
lat, jeżeli zostało doprowadzone przez policję.
6. Przyjęcie dziecka doprowadzonego przez policję może nastąpić bez zgody opiekunów prawnych w
sytuacji zagrożenia dobra dziecka, a w szczególności:
1) zagrożenia zdrowia lub życia dziecka;
2) porzucenia dziecka;
3) gdy nie jest możliwe ustalenie tożsamości rodziców lub miejsca ich pobytu.
7. O przyjęciu dziecka doprowadzonego przez policję zawodowa niespokrewniona z dzieckiem
rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego powiadamia niezwłocznie, nie później niż w ciągu
24 godzin, sąd opiekuńczy oraz powiatowe centrum pomocy rodzinie, które podejmuje jak najszybciej
działania mające na celu wyjaśnienie sytuacji dziecka.
8. Dziecko doprowadzone przez policję przebywa w zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem
rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego do czasu wydania orzeczenia przez sąd
opiekuńczy.
9. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej, o której mowa w ust. 1 pkt 2 albo 3, nie wyklucza pełnienia
funkcji rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem.
Art. 75. 1. Pełnienie funkcji zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny zastępczej wymaga:
1) uzyskania pozytywnej opinii ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wydanej na podstawie rodzinnego
wywiadu środowiskowego;
2) odbycia szkolenia oraz uzyskania zaświadczenia kwalifikacyjnego.
2. Z rodziną, która będzie pełniła funkcję zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny
zastępczej, starosta zawiera umowę, do której mają zastosowanie odpowiednio przepisy ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.2)) dotyczące umowy zlecenia.
3. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna lub specjalistyczna rodzina zastępcza
otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.
4. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego
otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka lub z tytułu świadczonej
opieki i wychowania.
5. Jeżeli umowę, o której mowa w ust. 2, zawierają małżonkowie, wynagrodzenie przysługuje tylko
jednemu z nich.
6. Funkcji zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny zastępczej nie mogą pełnić osoby
całkowicie niezdolne do pracy.
Art. 76. 1. Rozwiązanie umowy o pełnienie funkcji zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny
zastępczej następuje zgodnie z warunkami ustalonymi w tej umowie, a w przypadku braku tych ustaleń
rozwiązanie następuje po upływie 3 miesięcy od dnia wypowiedzenia dokonanego na piśmie przez jedną
ze stron.
2. W przypadku niewywiązywania się zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny zastępczej z
przyjętych zadań lub ustania warunków, o których mowa w art. 73, starosta zawiadamia o tym sąd i może
rozwiązać z tą rodziną umowę o pełnienie funkcji rodziny zastępczej bez zachowania terminu
wypowiedzenia.
3. W przypadku rozwiązania umowy zlecenia z zawodową niespokrewnioną z dzieckiem rodziną
zastępczą starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w
rodzinie zastępczej ma obowiązek zapewnienia dziecku dalszej opieki i wychowania.
Art. 77. 1. Rodziny zastępcze uczestniczą w szkoleniu organizowanym przez powiatowe centrum
pomocy rodzinie lub, na jego zlecenie, przez ośrodek adopcyjno-opiekuńczy lub inny podmiot.
2. Szkolenie spokrewnionych rodzin zastępczych prowadzi się według indywidualnego planu
szkolenia, w zależności od potrzeb rodziny.
3. Szkolenie niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych oraz zawodowych
niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych prowadzi się według programów szkolenia
zatwierdzonych przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Zakres programu
szkolenia dla niespokrewnionych z dzieckiem zawodowych rodzin zastępczych uwzględnia specyfikę
zadań opieki i wychowania stojących przed tymi rodzinami.
4. Program szkolenia rodzin zastępczych zatwierdza minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego na wniosek powiatowego centrum pomocy rodzinie, ośrodka adopcyjno-opiekuńczego lub
innego podmiotu prowadzącego szkolenie.
5. Zatwierdzenie lub odmowa zatwierdzenia programu szkolenia rodzin zastępczych następuje w
drodze decyzji administracyjnej.
Art. 78. 1. Rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów
utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka.
2. Podstawą ustalenia wysokości pomocy pieniężnej jest kwota 1.621 zł, zwana dalej "podstawą".
3. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej udziela tej rodzinie
pomocy pieniężnej w wysokości 40 % podstawy, pomniejszonej o kwotę odpowiadającą 50 % dochodu
tego dziecka, nie mniej jednak niż 10 % podstawy.
4. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej udziela tej rodzinie
pomocy pieniężnej, uwzględniając:
1) wiek dziecka,
2) stan zdrowia dziecka,
3) niedostosowanie społeczne dziecka, jeżeli wykazuje ono przejawy demoralizacji w rozumieniu
przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich
- w wysokości wyższej niż określona w ust. 3, lecz nieprzekraczającej 80 % podstawy, pomniejszonej o
kwotę odpowiadającą 50 % dochodu tego dziecka, nie mniej jednak niż 20 % podstawy.
5. Rodzinie, która sprawowała funkcję rodziny zastępczej, przysługuje pomoc pieniężna w wysokości
określonej w ust. 3 i 4 również po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, do czasu ukończenia szkoły, w
której rozpoczęło naukę przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli nadal przebywa w tej rodzinie.
6. W okresie wypłacania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania
pełnoletniego wychowanka rodziny zastępczej nie przysługuje pomoc, o której mowa w art. 88 ust. 1.
7. Niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w
niej dziecko kwotę odpowiadającą 10 % podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i
jego wychowania.
7a. Starosta może przyznać rodzinie zastępczej jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie
niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka w wysokości do 150
% podstawy.
7b. W przypadku gdy na skutek zdarzenia losowego dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej
wymaga dodatkowej pomocy, starosta może przyznać rodzinie zastępczej na częściowe pokrycie skutków
tego zdarzenia:
1) jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości do 50 % podstawy albo okresowe świadczenie
pieniężne w wysokości do 50 % podstawy wypłacane przez okres trwania bezpośrednich skutków
tego zdarzenia;
2) pomoc w formie rzeczowej o wartości do 50 % podstawy.
8. Rodzina zastępcza może zrezygnować z przysługującej pomocy pieniężnej.
9. W przypadku wykorzystywania pomocy pieniężnej, o której mowa w ust. 3-5 i 7-7b, niezgodnie z
przeznaczeniem lub jej marnotrawienia, pomoc ta może być przyznana w części lub w całości w formie
niepieniężnej.
10. Rodzina zastępcza obowiązana jest do współdziałania z powiatowym centrum pomocy rodzinie.
11. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób i zakres współdziałania powiatowego centrum pomocy rodzinie z rodzinami zastępczymi,
2) tryb przygotowywania kandydatów do pełnienia funkcji i szkolenia rodzin zastępczych ze
szczególnym uwzględnieniem niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych oraz zawodowych
niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych,
3) zakres programowy szkolenia kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych, prowadzenia
placówek rodzinnych oraz rodzin zastępczych, w tym zakres programowy dla zawodowych
niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych oraz tryb zatwierdzenia programów szkolenia
rodzin zastępczych,
4) zakres współdziałania powiatowego centrum pomocy rodzinie z sądem,
5) wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania pomocy pieniężnej, o której mowa w ust. 3 i 4,
6) szczegółowe warunki finansowania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, w tym także
przebywającego poza rodziną zastępczą,
7) szczegółowe warunki wynagradzania zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin
zastępczych,
8) warunki i szczegółową wysokość odpłatności rodziców za pobyt ich dzieci w rodzinach zastępczych
- uwzględniając dobro dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodziców.
Art. 79. 1. Za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej oraz osoby pełnoletniej, o której mowa w art. 78
ust. 5, opłatę, do wysokości miesięcznej pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania
dziecka umieszczonego w tej rodzinie, wnoszą rodzice.
1a. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do rodziców dziecka pozostawionego przez matkę w zakładzie
opieki zdrowotnej bezpośrednio po urodzeniu.
2. Decyzję administracyjną o wysokości tej opłaty wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce
zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej.
3. Starosta, ustalając wysokość opłaty rodziców dziecka przebywającego w rodzinie zastępczej,
uwzględnia ich sytuację rodzinną, zdrowotną, dochodową i majątkową.
4. Przepis ust. 1 stosuje się również do rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej lub rodziców,
którym władza rodzicielska została zawieszona albo ograniczona.
5. Starosta może częściowo albo całkowicie zwolnić lub odstąpić od ustalenia opłaty, o której mowa
w ust. 1, na wniosek lub z urzędu, ze względu na trudną sytuację materialną rodziny.
6. Rada powiatu określa, w drodze uchwały, warunki częściowego lub całkowitego zwalniania
rodziców z opłat, o których mowa w ust. 1.
Art. 80. 1. Dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może być
umieszczane w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej następującego typu:
1) interwencyjnego;
2) rodzinnego;
3) socjalizacyjnego.
2. Całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza może łączyć działania interwencyjne,
socjalizacyjne i inne działania na rzecz pomocy dziecku i rodzinie, przyjmując formę placówki
wielofunkcyjnej.
3. Całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza zapewnia dziecku całodobową ciągłą lub
okresową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym
emocjonalne, społeczne, religijne, a także zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie
odrębnych przepisów świadczeń zdrowotnych i kształcenia.
4. Całodobowy pobyt dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej może być
realizowany w grupach usamodzielniających stanowiących formę organizacyjną placówki przeznaczoną
dla starszych dzieci.
5. Zaspokojenie potrzeb dziecka, o których mowa w ust. 3, całodobowa placówka opiekuńczowychowawcza
realizuje co najmniej na poziomie obowiązującego standardu opieki i wychowania.
6. Skierowanie dziecka pozbawionego częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej do całodobowej
placówki opiekuńczo-wychowawczej na pobyt całodobowy może nastąpić po wyczerpaniu możliwości
udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej.
7. Całodobowy pobyt dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej powinien mieć
charakter przejściowy - do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie
zastępczej.
8. Dziecko, o którym mowa w ust. 1, może przebywać w całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej,
zapewniającej całodobową opiekę, do uzyskania pełnoletności, a po uzyskaniu
pełnoletności, na dotychczasowych zasadach, do czasu ukończenia szkoły, w której rozpoczęło naukę
przed osiągnięciem pełnoletności.
9. Nadzór nad realizowaniem przez pracowników standardu, o którym mowa w ust. 5, sprawuje
dyrektor całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej.
10. Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze w ramach dochodzenia do standardów mogą
przekształcać się w placówki wielofunkcyjne łączące różne typy placówek.
11. Z wychowawcami w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego
mogą być zawierane:
1) umowy o pracę, albo
2) umowy, do których mają zastosowanie odpowiednio przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. -
Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) dotyczące umów zlecenia.
12. Wychowawcy w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego mogą
być zatrudnieni w systemie zadaniowego czasu pracy w przeciętnie sześciodniowym tygodniu pracy w
przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Art. 80a. 1. Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze mogą być prowadzone, po uzyskaniu
zezwolenia wojewody, przez:
1) powiat i samorząd województwa;
2) Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i
stowarzyszenia.
2. Zezwolenie na prowadzenie całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej wydaje wojewoda
właściwy ze względu na położenie placówki.
3. Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 81 ust. 10 pkt 4 i 5;
3) przedstawi:
a) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest położona placówka,
b) dokumenty potwierdzające spełnianie wymagań określonych odrębnymi przepisami,
c) regulamin organizacyjny placówki lub jego projekt,
d) w przypadku podmiotów, o których mowa w ust. 1 pkt 2:
– dokumenty potwierdzające status prawny tego podmiotu,
– informację o sposobie finansowania placówki i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu
skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
– informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwo umyślne osoby,
która będzie kierowała placówką, oraz zaświadczenie, że ze względu na stan zdrowia jest ona
zdolna do kierowania placówką.
4. Zezwolenie wydaje się po przeprowadzeniu wizytacji obiektu, w którym jest położona placówka.
5. Zezwolenie na prowadzenie placówki wydaje się na czas nieokreślony.
6. Jeżeli podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie całodobowej placówki opiekuńczowychowawczej:
1) przestał spełniać warunki określone w niniejszej ustawie,
2) przestał spełniać standardy, o których mowa w art. 81 ust. 10 pkt 4 i 5,
3) nie przedstawi na żądanie wojewody w wyznaczonym terminie aktualnych dokumentów, o których
mowa w ust. 3 pkt 3
- wojewoda wyznacza dodatkowy termin na spełnienie warunków lub standardów albo na dostarczenie
wymaganych dokumentów lub informacji.
7. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 6, wojewoda cofa zezwolenie na
prowadzenie placówki.
8. W przypadku cofnięcia zezwolenia wojewoda wykreśla placówkę z rejestru placówek opiekuńczowychowawczych.
Art. 81. 1. Za pobyt dziecka lub osoby pełnoletniej, o której mowa w art. 80 ust. 8, w całodobowej
placówce opiekuńczo-wychowawczej opłatę ponoszą, do wysokości średniego miesięcznego kosztu
utrzymania, rodzice dziecka, osoba pełnoletnia lub jej rodzice, a także opiekunowie prawni lub kuratorzy,
w przypadku gdy dysponują dochodami dziecka, z tym że opłata ponoszona przez opiekunów prawnych,
kuratorów lub osobę pełnoletnią nie może być wyższa niż 50 % kwoty stanowiącej dochód dziecka lub
osoby pełnoletniej.
1a. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do rodziców dziecka pozostawionego przez matkę w zakładzie
opieki zdrowotnej bezpośrednio po urodzeniu.
2. Przepis ust. 1 stosuje się również do rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej lub których
władza rodzicielska została zawieszona albo ograniczona.
3. Opłatę, o której mowa w ust. 1, ustala, w drodze decyzji administracyjnej, starosta właściwy ze
względu na miejsce zamieszkania dziecka przed skierowaniem do placówki.
4. Starosta może częściowo albo całkowicie zwolnić lub odstąpić od ustalenia opłaty, o której mowa
w ust. 1, na wniosek lub z urzędu, ze względu na trudną sytuację materialną rodziny lub osoby.
5. Starosta, ustalając wysokość opłaty, o której mowa w ust. 1, uwzględnia sytuację rodzinną,
zdrowotną, dochodową i majątkową rodziny lub osoby.
6. Rada powiatu określa, w drodze uchwały, warunki częściowego lub całkowitego zwalniania z
opłaty, o której mowa w ust. 1.
7. Przepisy ust. 1-6 stosuje się do odpłatności za pobyt dziecka w regionalnej całodobowej placówce
opiekuńczo-wychowawczej.
8. W przypadku regionalnej całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej finansowanej z
dochodów własnych samorządu województwa decyzję o odpłatności wydaje marszałek województwa na
podstawie ust. 1, 2, 4 i 5. Przepisów art. 86 ust. 2, 4 i 5 nie stosuje się.
9. W realizacji opieki i wychowania w placówce opiekuńczo-wychowawczej można korzystać z
wolontariatu.
10. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) organizację placówek opiekuńczo-wychowawczych, w tym organizację placówek wielofunkcyjnych,
działania na rzecz realizacji praw dziecka, procedury kwalifikowania, kierowania dziecka do placówki i
jego powrotu do rodziny, a także warunki korzystania z wolontariatu w tych placówkach i wymagania
wobec wolontariuszy,
2) liczbę dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy lub innego specjalisty w czasie ich
pobytu w placówce oraz poza placówką w zależności od organizacji pracy i potrzeb dzieci,
3) obowiązującą dokumentację dotyczącą dziecka oraz sposób jej prowadzenia,
4) standardy usług świadczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
5) standard opieki i wychowania obowiązujący w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
6) kwalifikacje zatrudnianych pracowników i kwalifikacje dyrektora, kierownika, pracowników
pedagogicznych oraz innych pracowników o specjalistycznych kwalifikacjach zawodowych
zapewniających zaspokojenie potrzeb dziecka w placówce;
7) tryb kierowania i przyjmowania do całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych dzieci
cudzoziemców;
8) wzór wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie całodobowej placówki opiekuńczowychowawczej;
9) wykaz dokumentów potwierdzających spełnianie wymagań określonych odrębnymi przepisami
- uwzględniając zadania placówek oraz konieczność zapewnienia kontaktów dziecka z rodziną naturalną.
Art. 82. 1. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy w realizacji swoich zadań kieruje się dobrem dziecka i
poszanowaniem jego praw.
2. Działalność ośrodka adopcyjno-opiekuńczego opiera się na zasadzie współpracy ze środowiskiem
lokalnym, w szczególności z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami i ich organami
pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, zakładami opieki zdrowotnej, a także kościołami i związkami
wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi.
3. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy prowadzi poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną
dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
4. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy współpracuje z placówką rodzinną w zakresie okresowej oceny
sytuacji dzieci przebywających w tej placówce.
5. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy prowadzi działalność diagnostyczno-konsultacyjną, której celem
jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka,
pełnienia funkcji rodzin zastępczych i prowadzenia placówek rodzinnych, a także szkolenie i wspieranie
psychologiczno-pedagogiczne osób prowadzących rodziny zastępcze i placówki rodzinne oraz rodziców
naturalnych dzieci objętych tymi formami opieki.
6. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy wspiera rodziny naturalne w wypełnianiu ich funkcji opiekuńczowychowawczych
poprzez prowadzenie poradnictwa rodzinnego i terapii rodzinnej.
Art. 83. 1. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy prowadzi szkolenia dla kandydatów do pełnienia funkcji
rodziny zastępczej oraz kandydatów do prowadzenia placówek rodzinnych na podstawie programów
szkolenia rodzin zastępczych, o których mowa w art. 77 ust. 3 i 4.
2. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy wydaje kandydatowi do pełnienia funkcji rodziny zastępczej
zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia szkolenia dla rodzin zastępczych
oraz opinię o spełnieniu przez tę rodzinę warunków, o których mowa w art. 73 ust. 1 i 3 pkt 2-6, a
kandydatowi do prowadzenia placówki rodzinnej wydaje opinię o posiadaniu odpowiedniego
przygotowania.
3. W powiecie, w którym nie ma ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, zadania wymienione w ust. 1
wykonuje powiatowe centrum pomocy rodzinie lub inny podmiot na jego zlecenie.
4. W powiecie, w którym nie ma ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, zaświadczenie kwalifikacyjne, o
którym mowa w ust. 2, wydaje powiatowe centrum pomocy rodzinie.
5. Przygotowanie kandydatów na osoby przysposabiające oraz prowadzenie procedur
przysposobienia należy do wyłącznych kompetencji ośrodka adopcyjno-opiekuńczego.
6. Procedury przysposobienia związane ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka na miejsce
zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej może przeprowadzać wyłącznie ośrodek
upoważniony do współpracy z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami
adopcyjnymi.
7. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy może objąć zakresem swego działania więcej niż jeden powiat.
8. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy wyznaczony przez wojewodę w trybie określonym w art. 22 pkt 6
prowadzi bank danych o rodzinach zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, rodzinach
zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka oraz dzieciach oczekujących na przysposobienie, w
granicach województwa.
9. Nadzór nad jakością działań pracowników ośrodka adopcyjno-opiekuńczego sprawuje dyrektor
ośrodka.
10. Publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze wykonują swoje zadania nieodpłatnie.
11. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
podmioty uprawnione do zakładania i prowadzenia niepublicznych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych
oraz staż pracy i kwalifikacje wymagane od osób zatrudnionych w publicznych i niepublicznych ośrodkach
adopcyjno-opiekuńczych, a także warunki lokalowe, jakimi powinny dysponować te ośrodki, kierując się
potrzebą zapewnienia profesjonalnego prowadzenia działalności przez te ośrodki.
12. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
ośrodek adopcyjno-opiekuńczy prowadzący centralny bank danych o dzieciach oczekujących na
przysposobienie, którym nie można zapewnić opieki w rodzinie przysposabiającej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a także ośrodek adopcyjno-opiekuńczy lub ośrodki adopcyjno-opiekuńcze
upoważnione do współpracy z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami
adopcyjnymi w zakresie przysposobienia związanego ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania
dziecka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, biorąc pod
uwagę możliwości tych jednostek prowadzenia działalności związanej z umieszczeniem dziecka w
rodzinie adopcyjnej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
13. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
organizację działania ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, ich zadania i kompetencje, dziedziny pracy z
rodziną naturalną, zastępczą albo przysposabiającą, tryb kwalifikowania dzieci do rodzin
przysposabiających, a także wzór zaświadczenia kwalifikacyjnego, uwzględniając dobro i prawa dziecka
umieszczanego poza rodziną naturalną.
Art. 84. 1. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze oraz jednostki
specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, w zależności od podmiotu prowadzącego, dzielą się
na:
1) publiczne - prowadzone przez gminę, powiat lub samorząd województwa;
2) niepubliczne - prowadzone przez podmioty uprawnione.
1a. Placówki opiekuńczo-wychowawcze i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze podlegają obowiązkowi
rejestracji.
2. Wojewoda prowadzi rejestr placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rejestr ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych. Rejestry są jawne.
3. Wojewoda corocznie, do dnia 30 czerwca, ogłasza rejestry w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Art. 85. 1. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze prowadzone przez
powiat oraz regionalne placówki opiekuńczo-wychowawcze są jednostkami budżetowymi.
2. Obsługę finansowo-księgową publicznych placówek rodzinnych prowadzi starosta. Placówki
rodzinne otrzymują środki finansowe na bieżące funkcjonowanie, w tym zryczałtowaną kwotę na
utrzymanie dziecka.
3. Rada powiatu w drodze uchwały może zwiększyć zryczałtowaną kwotę na utrzymanie dziecka w
placówce rodzinnej oraz stawki na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej.
4. Powiat lub samorząd województwa prowadzący całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą
lub ośrodek adopcyjno-opiekuńczy nie może ich zlikwidować bez zgody wojewody.
5. Wojewoda wydaje zgodę na likwidację całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej, jeżeli
powiat zapewni właściwą opiekę dzieciom z tej placówki w rodzinie zastępczej lub w innej całodobowej
placówce opiekuńczo-wychowawczej.
6. Wojewoda wydaje zgodę na likwidację ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, jeżeli zadania należące
do wyłącznych kompetencji ośrodka przejmie inny ośrodek adopcyjno-opiekuńczy.
7. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
zryczałtowaną kwotę na utrzymanie dziecka oraz stawki na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej,
uwzględniając potrzebę prawidłowego funkcjonowania tej placówki.
Art. 86. 1. W przypadku gdy powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka
nieposiadający miejsca w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej albo rodziny zastępczej
wystąpi do powiatu prowadzącego tego typu placówkę lub rodzinę zastępczą albo na terenie którego
funkcjonuje tego typu placówka o przyjęcie dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki albo
niedostosowanego społecznie, powiat prowadzący taką placówkę lub rodzinę zastępczą albo powiat, na
terenie którego funkcjonuje tego typu placówka, ma obowiązek przyjąć to dziecko, jeżeli dysponuje
wolnym miejscem.
2. W przypadku umieszczenia dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej na
terenie innego powiatu powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed skierowaniem
do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej ponosi wydatki na jego utrzymanie w wysokości
średniego miesięcznego kosztu utrzymania dziecka w tej placówce.
2a. Środki uzyskane z tytułu zwrotu wydatków, o których mowa w ust. 2, przeznacza się na
utrzymanie całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej.
3. W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na terenie innego powiatu, powiat
właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej
ponosi wydatki na jego utrzymanie w łącznej kwocie świadczeń przysługujących danej rodzinie
zastępczej.
4. Powiat prowadzący całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub rodzinę zastępczą
przyjmującą dziecko oraz powiat na terenie którego funkcjonuje całodobowa placówka opiekuńczowychowawcza
zawiera z powiatem właściwym ze względu na miejsce zamieszkania przyjętego dziecka
przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej lub skierowaniem do całodobowej placówki opiekuńczowychowawczej
porozumienie w sprawie umieszczenia dziecka i wysokości wydatków, o których mowa w
ust. 2 lub 3.
5. W przypadku wystąpienia powiatu do samorządu województwa prowadzącego placówkę
regionalną lub na terenie którego funkcjonuje tego typu placówka, o przyjęcie dziecka pozbawionego
całkowicie lub częściowo opieki stosuje się odpowiednio zasady określone w ust. 2 i 4.
6. Samorząd województwa nie może odmówić przyjęcia dziecka z powiatu leżącego w granicach
innego województwa, jeżeli dysponuje wolnym miejscem.
7. Średni miesięczny koszt utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej
ustala starosta, a w przypadku placówek regionalnych - marszałek województwa, i ogłaszają w
wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca danego roku.
7a. Ogłoszenie, o którym mowa w ust. 7, stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt
wychowanka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej od następnego miesiąca
przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. Przepisy art. 60 ust. 3-5 stosuje się
odpowiednio.
8. Z chwilą wygaśnięcia lub rozwiązania umowy z całodobową placówką opiekuńczo-wychowawczą
powiat na terenie którego funkcjonuje placówka zobowiązany jest zapewnić dzieciom z tej placówki, w tym
dzieciom umieszczonym w trybie ust. 1, 2 i 4, opiekę w innej całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej
lub rodzinie zastępczej.
9. Przepisów ust. 2-4 nie stosuje się do:
1) dzieci przyjętych do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej bez skierowania, w przypadku
wymagającym natychmiastowego zapewnienia opieki;
2) dzieci pozostawionych przez matkę w zakładzie opieki zdrowotnej bezpośrednio po urodzeniu.
10. Koszty pobytu dziecka, o którym mowa w ust. 9 pkt 1, w całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej,
w wysokości proporcjonalnej do liczby dni pobytu dziecka w placówce, ponosi powiat
właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed przyjęciem do całodobowej placówki albo
powiat, który otrzymuje zwrot wydatków na utrzymanie dziecka na podstawie zawartego porozumienia,
jeżeli dziecko przebywało w innej całodobowej placówce przed dniem przyjęcia do placówki bez
skierowania.
11. Koszty pobytu dziecka, o którym mowa w ust. 9 pkt 2, w całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej
lub rodzinie zastępczej ponosi powiat właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w którym
dziecko zostało pozostawione.
Art. 86a. Powiatem właściwym do ponoszenia wydatków na dziecko jest powiat miejsca
zamieszkania dziecka przed jego umieszczeniem w pierwszej formie opieki zastępczej nad dzieckiem.
Jeżeli nie można ustalić powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, właściwy do
ponoszenia wydatków na to dziecko jest powiat miejsca jego ostatniego zameldowania na pobyt stały.
Jeżeli nie można ustalić miejsca ostatniego zameldowania dziecka na pobyt stały, właściwy jest powiat
miejsca siedziby sądu, który orzekł o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub całodobowej
placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Art. 87. 1. Nad placówkami opiekuńczo-wychowawczymi sprawowany jest nadzór w zakresie
realizacji:
1) standardu opieki;
2) standardu wychowania.
2. Nadzór nad realizacją standardu wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych ma za
zadanie inspirowanie i badanie stopnia osiągnięcia celów wychowawczych, w szczególności dotyczących:
1) wychowania do godnego, samodzielnego, odpowiedzialnego życia;
2) umiejętności pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki;
3) umiejętności nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych, społecznie akceptowanych
kontaktów z rodziną i rówieśnikami, tak aby łagodzić skutki doświadczania cierpienia i separacji oraz
zdobywać umiejętności współżycia i współpracy z innymi.
3. Nadzór nad realizacją standardu opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych ma za zadanie
badanie warunków zaspokojenia potrzeb dzieci ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych,
zdrowotnych, edukacyjnych, kulturalno-rekreacyjnych.
4. Nadzór nad realizacją standardu opieki i wychowania polega na:
1) ocenie działalności wychowawczej i opiekuńczej placówki oraz ocenie efektywności tej działalności;
2) pomocy i współpracy w podnoszeniu kwalifikacji i umiejętności osób zatrudnionych w placówce;
3) proponowaniu innowacyjnych rozwiązań pedagogicznych oraz inspirowaniu osób zatrudnionych w
placówce do podejmowania nowatorskich rozwiązań pedagogicznych i organizacyjnych.
5. Nadzór nad kształceniem w szkołach działających w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych
sprawuje właściwy kurator oświaty na zasadach określonych w przepisach o systemie
oświaty.
6. Nadzór nad działalnością ośrodków adopcyjno-opiekuńczych ma na celu badanie i ocenę
wykonania przez te jednostki ich zadań.
7. W zakresie, o którym mowa w ust. 1 i 6, nadzorowi podlega w szczególności:
1) przestrzeganie praw dziecka;
2) stopień zaspokojenia potrzeb dziecka;
3) przestrzeganie przepisów określających zasady działania placówki.
8. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady nadzoru nad przestrzeganiem standardu opieki i wychowania w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych oraz nadzoru nad działalnością ośrodków adopcyjno-opiekuńczych,
uwzględniając prawidłowe funkcjonowanie tych jednostek oraz dobro i prawa dziecka.
Art. 87a. 1. Wychowawca zatrudniony w placówce opiekuńczo-wychowawczej oskarżony o
popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy, w tym przemocy w rodzinie, zostaje z mocy prawa
zawieszony w pełnieniu obowiązków służbowych na czas trwania postępowania.
2. Dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej rozwiązuje stosunek pracy z wychowawcą, który
został prawomocnie skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy.
Art. 88. 1. Osoba, która osiągnęła pełnoletność w rodzinie zastępczej, oraz osoba pełnoletnia
opuszczająca placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy
społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i
kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolnowychowawczy,
specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający
całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zwana dalej "osobą usamodzielnianą", zostaje
objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę
socjalną, a także pomocą:
1) pieniężną na usamodzielnienie;
2) pieniężną na kontynuowanie nauki;
3) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym;
4) w uzyskaniu zatrudnienia;
5) na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.
2. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie usamodzielnianej, w przypadku gdy
umieszczenie w rodzinie zastępczej lub skierowanie na pobyt całodobowy do placówki opiekuńczowychowawczej,
domu pomocy społecznej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego
ośrodka wychowawczego albo młodzieżowego ośrodka socjoterapii zapewniającego całodobową opiekę
nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu.
3. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje
osobie, która przebywała w rodzinie zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej, domu
pomocy społecznej, schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym,
specjalnym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii
zapewniającym całodobową opiekę albo młodzieżowym ośrodku wychowawczym co najmniej rok.
4. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie usamodzielnianej opuszczającej dom pomocy
społecznej, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy albo specjalny ośrodek wychowawczy, w przypadku
gdy osoba ta jest zdolna do samodzielnej egzystencji.
5. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje osobie opuszczającej dom dla matek z małoletnimi
dziećmi i kobiet w ciąży, jeżeli bezpośrednio przed przyjęciem do takiego domu przebywała co najmniej
rok w rodzinie zastępczej, w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej, w domu pomocy
społecznej, w schronisku dla nieletnich, w zakładzie poprawczym, w specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym,
w specjalnym ośrodku wychowawczym, w młodzieżowym ośrodku socjoterapii
zapewniającym całodobową opiekę albo w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
6. Warunkiem uzyskania pomocy, o której mowa w ust. 1, jest zobowiązanie się osoby
usamodzielnianej do realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia, opracowanego wspólnie z
opiekunem usamodzielnienia, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie.
7. W realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia osobę usamodzielnianą wspiera opiekun
usamodzielnienia, którym może być, po wyrażeniu zgody, jedno z rodziców zastępczych, dyrektor
placówki rodzinnej, pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy rodzinie, wychowawca, psycholog
lub pracownik socjalny całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej, domu pomocy społecznej,
schroniska dla nieletnich, zakładu poprawczego, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego,
specjalnego ośrodka wychowawczego, młodzieżowego ośrodka socjoterapii zapewniającego całodobową
opiekę, młodzieżowego ośrodka wychowawczego, albo inna osoba wskazana przez osobę
usamodzielnianą.
Art. 89. 1. Wysokość pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki i pomocy pieniężnej na
usamodzielnienie oraz wartość pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej ustala się od kwoty
podstawy.
2. Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki w wysokości 30 % podstawy miesięcznie przysługuje
osobie usamodzielnianej kontynuującej naukę w gimnazjum, szkole ponadpodstawowej, szkole
ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej.
3. Pomoc, o której mowa w ust. 2, przyznaje się na czas nauki, do czasu jej ukończenia, nie dłużej
jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25 lat.
4. Pomoc, o której mowa w ust. 2, przysługuje również osobie pełnoletniej nieopuszczającej
całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej, przebywającej w tej placówce na zasadach
określonych przez starostę, kontynuującej naukę po ukończeniu szkoły, w której rozpoczęła naukę przed
osiągnięciem pełnoletności.
5. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje
osobie usamodzielnianej:
1) samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza 200 % kwoty kryterium dochodowego na
osobę samotnie gospodarującą;
2) w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 200 % kwoty kryterium dochodowego na osobę
w rodzinie.
6. W przypadku gdy osoba usamodzielniana kontynuuje naukę, pomoc pieniężną na
usamodzielnienie wypłaca się po ukończeniu nauki. W uzasadnionych przypadkach starosta może
wypłacić pomoc pieniężną na usamodzielnienie w trakcie trwania nauki.
7. Przyznania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki
można odmówić w przypadku, gdy:
1) istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc pieniężna zostanie wykorzystana niezgodnie z
celem, na jaki została przyznana;
2) osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności opuściła samowolnie rodzinę zastępczą,
całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy
społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi
dziećmi i kobiet w ciąży lub schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolnowychowawczy,
specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający
całodobową opiekę lub młodzieżowy ośrodek wychowawczy.
3) osoba usamodzielniana porzuci naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmie
zatrudnienia;
4) osoba usamodzielniana porzuci pracę i uchyla się od podjęcia proponowanego jej zatrudnienia;
5) osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z
winy umyślnej.
8. Pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki zaprzestaje się udzielać w przypadku, gdy osoba
usamodzielniana:
1) kontynuuje naukę w szkole ponadgimnazjalnej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej, która
zapewnia nieodpłatną naukę i nieodpłatne pełne utrzymanie lub
2) bez uzasadnionych powodów zmieniła trzykrotnie na tym samym poziomie kształcenia szkołę lub
szkołę wyższą, o których mowa w pkt 1.
9. Pomoc pieniężną na usamodzielnienie i pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki można zawiesić
w przypadku, gdy:
1) wystąpiły szczególne okoliczności związane z tokiem nauki, stanem zdrowia lub zdarzeniem losowym
dotyczącym osoby usamodzielnianej;
2) nastąpiła przerwa w kontynuowaniu nauki przez osobę usamodzielnianą w okresie między
ukończeniem przez nią szkoły niższego stopnia a rozpoczęciem nauki w szkole wyższego stopnia;
3) stwierdzi się marnotrawienie przyznanej pomocy;
4) osoba usamodzielniana nie realizuje programu usamodzielnienia.
10. Pomoc pieniężną na usamodzielnienie i pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki zawiesza się,
w przypadku gdy przeciwko osobie usamodzielnianej wszczęto postępowanie karne o przestępstwo
ścigane z oskarżenia publicznego, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
11. Jeżeli po upływie okresu zawieszenia pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy
pieniężnej na kontynuowanie nauki przyczyny jej zawieszenia nie ustąpiły, następuje odmowa udzielenia
pomocy.
Art. 90. 1. Pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki
udziela starosta powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem
w rodzinie zastępczej lub skierowaniem do placówki, o której mowa w art. 88 ust. 1.
2. Pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym,
w uzyskaniu zatrudnienia oraz na zagospodarowanie w formie rzeczowej udziela starosta właściwy ze
względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej.
3. Osoba usamodzielniana zamieszkująca w mieszkaniu chronionym jest obowiązana do ponoszenia
częściowych kosztów utrzymania tego mieszkania proporcjonalnie do swoich dochodów. W
uzasadnionych przypadkach starosta może ją zwolnić z ponoszenia opłat.
4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia:
1) warunki i tryb przyznawania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na
kontynuowanie nauki, wysokość tej pomocy oraz wartość i składniki pomocy na zagospodarowanie;
2) sposób przygotowania i realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia oraz zadania opiekuna
usamodzielnienia, biorąc pod uwagę konieczność indywidualnej pracy z osobą usamodzielnianą;
3) tryb zawieszania pomocy na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki.
Rozdział 5
Integracja uchodźców
Art. 91. 1. Uchodźcy udziela się pomocy mającej na celu wspieranie procesu jego integracji.
2. Pomocy, o której mowa w ust. 1, udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania
uchodźcy.
3. Pomocy, o której mowa w ust. 1, udziela się na wniosek uchodźcy złożony w terminie 60 dni od
dnia doręczenia ostatecznej decyzji o nadaniu statusu uchodźcy.
4. Wniosek, o którym mowa w ust. 3, obejmuje małoletnie dzieci uchodźcy oraz jego małżonka, jeżeli
posiadają status uchodźcy.
5. Wniosek powinien zawierać:
1) pisemną deklarację o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa;
2) pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem uchodźca nie zwrócił się na terenie innego
województwa;
3) pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
6. Do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub decyzji Rady do Spraw Uchodźców o nadaniu
statusu uchodźcy;
2) dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej, wydanego przez Szefa Urzędu do
Spraw Cudzoziemców;
3) karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej;
4) innych dokumentów, którymi dysponuje uchodźca, mogących pomóc w opracowaniu programu
integracji.
7. Pomoc, o której mowa w ust. 1, przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym
uchodźca wystąpił z wnioskiem o jej udzielenie.
8. Pomoc, o której mowa w ust. 1, nie przysługuje uchodźcy będącemu małżonkiem obywatela
Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 92. 1. Pomocy, o której mowa w art. 91 ust. 1, udziela się w okresie nie dłuższym niż 12
miesięcy i obejmuje ona:
1) świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego, w
wysokości od 420 zł do 1.149 zł miesięcznie na osobę;
2) opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne określonej w przepisach o powszechnym
ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
3) specjalistyczne poradnictwo.
2. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, ramowe programy kursów nauki
języka polskiego dla uchodźców, uwzględniając różnice kulturowe między różnymi grupami uchodźców.
Art. 93. 1. Pomoc, o której mowa w art. 91 ust. 1, jest realizowana w ramach indywidualnego
programu integracji, uzgodnionego między powiatowym centrum pomocy rodzinie a uchodźcą,
określającego wysokość, zakres i formy pomocy, w zależności od indywidualnej sytuacji życiowej
uchodźcy i jego rodziny, oraz zobowiązania:
1) powiatowego centrum pomocy rodzinie do:
a) udzielania uchodźcy informacji dotyczącej pomocy określonej w programie oraz warunkach jej
wstrzymania lub odmowy udzielenia,
b) współdziałania z uchodźcą oraz wspierania go w kontaktach ze środowiskiem lokalnym, w tym w
nawiązaniu kontaktu z właściwym dla miejsca zamieszkania uchodźcy ośrodkiem pomocy
społecznej,
c) pomocy w uzyskaniu możliwości zamieszkania, w tym w miarę możliwości w mieszkaniu
chronionym,
d) prowadzenia z uchodźcą pracy socjalnej,
e) innych uzgodnionych z uchodźcą działań wynikających z indywidualnej sytuacji życiowej
uchodźcy,
f) wskazania pracownika, zwanego dalej "realizatorem programu", uzgadniającego z uchodźcą
program oraz wspierającego uchodźcę w okresie realizacji tego programu;
2) uchodźcy do:
a) zameldowania się w miejscu zamieszkania,
b) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy w terminie ustalonym w programie oraz
aktywnego poszukiwania pracy,
c) obowiązkowego uczestnictwa w kursach języka polskiego, w przypadku gdy zachodzi taka
potrzeba,
d) współdziałania oraz kontaktowania się z realizatorem programu w ustalonych terminach, nie
rzadziej jednak niż 2 razy w miesiącu,
e) innych uzgodnionych z realizatorem programu działań wynikających z jego indywidualnej sytuacji
życiowej,
f) przestrzegania zobowiązań przyjętych w programie.
2. Powiatowe centrum pomocy rodzinie przekazuje wojewodzie uzgodniony z uchodźcą program
wraz z przewidywanymi kosztami jego realizacji.
3. Wojewoda po akceptacji przedstawionego programu przekazuje środki na jego realizację.
Art. 94. 1. Powiatowe centrum pomocy rodzinie współdziała w sprawie pomocy uchodźcy w
uzyskaniu możliwości zamieszkania z właściwym wojewodą i gminą, uwzględniając w miarę możliwości
wybór miejsca zamieszkania dokonany przez uchodźcę.
2. Uchodźca zamieszkuje w miejscu wskazanym przez wojewodę działającego w tej sprawie w
porozumieniu z powiatowym centrum pomocy rodzinie oraz gminą.
3. Rezygnacja przez uchodźcę ze wskazanego miejsca zamieszkania w granicach danego
województwa w okresie 12 miesięcy trwania indywidualnego programu integracji oznacza rezygnację
uchodźcy z realizacji programu.
4. Zmianę miejsca zamieszkania przez uchodźcę w okresie 12 miesięcy trwania indywidualnego
programu integracji dopuszcza się w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Art. 95. 1. W przypadku niezrealizowania przez uchodźcę zobowiązań uzgodnionych w
indywidualnym programie integracji, w szczególności braku aktywnego działania ze strony uchodźcy na
rzecz jego integracji, realizacja pomocy może zostać ograniczona lub wstrzymana.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady i tryb udzielania pomocy uchodźcom, wysokość świadczeń pieniężnych, formy i
zakres pomocy, metody i sposoby monitorowania postępów uchodźców w ich integracji, dopuszczalne
sytuacje pozwalające na zmianę miejsca zamieszkania w okresie trwania indywidualnego programu
integracji, tryb postępowania w tych sprawach oraz warunki wstrzymania pomocy lub jej odmowy,
uwzględniając konieczność dostosowania form i zakresu pomocy do sytuacji oraz potrzeb uchodźcy i jego
rodziny.
Rozdział 6
Zasady odpłatności za świadczenia
Art. 96. 1. Obowiązek zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej
spoczywa na:
1) osobie i rodzinie korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej;
2) spadkobiercy osoby, która korzystała ze świadczeń z pomocy społecznej - z masy spadkowej;
3) małżonku, zstępnych przed wstępnymi osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej -
jedynie w przypadku gdy nie dokonano zwrotu wydatków zgodnie z pkt 1 i 2, w wysokości
przewidzianej w decyzji dla osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej.
2. Wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i
zasiłki celowe przyznane pod warunkiem zwrotu podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na
osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego.
3. W przypadku pokrycia kosztów pogrzebu przez gminę poniesione wydatki podlegają zwrotowi z
masy spadkowej, jeżeli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy.
4. Rada gminy określa, w drodze uchwały, zasady zwrotu wydatków za świadczenia z pomocy
społecznej, o których mowa w ust. 2, będących w zakresie zadań własnych.
Art. 97. 1. Opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot
kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą
opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty
kryterium dochodowego.
2. Opłatę za pobyt w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży ustala podmiot
prowadzący, a w przypadku domów prowadzonych przez podmioty uprawnione - podmiot zlecający
zadanie, uwzględniając warunki pobytu, w szczególności zakres przyznanych usług oraz obowiązki osoby
przebywającej w domu.
3. Różnicę między ustaloną opłatą, ponoszoną przez osobę za pobyt w domu, a średnim
miesięcznym kosztem utrzymania w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży ponosi gmina
właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby przebywającej w domu.
4. Do określenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu dla matek z małoletnimi dziećmi
i kobiet w ciąży stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące średniego miesięcznego kosztu utrzymania w
domu pomocy społecznej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
5. Rada powiatu lub rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe
zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych.
Art. 98. Świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze
świadczeń z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny. Art. 104 ust. 4 stosuje się odpowiednio.
Art. 99. 1. Osobie, której przyznano emeryturę lub rentę za okres, za który wypłacono zasiłek stały
lub zasiłek okresowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne organy rentowe, które przyznały
emeryturę lub rentę, wypłacają to świadczenie pomniejszone o kwotę odpowiadającą wysokości
wypłaconych za ten okres zasiłków i przekazują te kwoty na rachunek bankowy właściwego ośrodka
pomocy społecznej.
2. W przypadku zasiłku okresowego przyznanego rodzinie świadczenie pomniejsza się o część kwoty
przypadającą na tę osobę, której przyznano emeryturę lub rentę.
3. Kwota pomniejszenia, o której mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż przyznana za ten okres
kwota emerytury lub renty.
Rozdział 7
Postępowanie w sprawie świadczeń z pomocy społecznej
Art. 100. 1. W postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy kierować się przede
wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. W
szczególności nie należy podawać do wiadomości publicznej nazwisk osób korzystających z pomocy
społecznej oraz rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia.
2. W zakresie niezbędnym do przyznawania i udzielania świadczeń z pomocy społecznej można
przetwarzać dane osób ubiegających się i korzystających z tych świadczeń dotyczące: pochodzenia
etnicznego, stanu zdrowia, nałogów, skazań, orzeczeń o ukaraniu, a także innych orzeczeń wydanych w
postępowaniu sądowym lub administracyjnym.
Art. 101. 1. Właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej
się o świadczenie.
2. W przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania
tej osoby na pobyt stały.
3. W przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o
świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody
na pobyt tolerowany, i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, właściwą miejscowo jest gmina miejsca
pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.
4. W przypadkach, o których mowa w ust. 3, można przyznać świadczenia wymienione w art. 37-42 i
47-50.
5. Do przyznawania świadczeń w miejscu pobytu nie stosuje się kwot kryteriów dochodowych
podwyższonych zgodnie z art. 8 ust. 2.
6. Dla mieszkańca domu właściwa jest gmina, która skierowała go do domu pomocy społecznej.
7. Gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania albo na ostatnie miejsce zameldowania na
pobyt stały jest obowiązana do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu.
Art. 102. 1. Świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej
przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela
ustawowego.
2. Pomoc społeczna może być udzielana z urzędu.
Art. 103. 1. Kierownik ośrodka pomocy społecznej i kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie
może, w drodze umowy, ustalić z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi wysokość świadczonej przez
nich pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia. W tym przypadku nie stosuje się
art. 96 ust. 1 pkt 3.
2. Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed
wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu
pomocy społecznej.
Art. 104. 1. Należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat
określonych przepisami niniejszej ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają
ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
2. W przypadku posiadania uprawnień do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej kwoty
nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych podlegają potrąceniu z bieżących wypłat.
3. Wysokość należności podlegającej zwrotowi oraz termin zwrotu tej należności ustala się w drodze
decyzji administracyjnej.
4. W przypadkach szczególnych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone
świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też
niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ na wniosek pracownika socjalnego lub osoby
zainteresowanej może odstąpić od żądania takiego zwrotu.
Art. 105. Sądy, organy i jednostki organizacyjne są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż
w terminie 7 dni, udostępnić lub udzielić na wniosek pracownika socjalnego odpowiednich informacji, które
mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej.
Art. 106. 1. Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej.
2. Udzielenie świadczeń w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa,
uczestnictwa w zajęciach klubu samopomocy, a także skierowanie do całodobowej placówki opiekuńczowychowawczej
i przyznanie biletu kredytowanego nie wymaga wydania decyzji administracyjnej.
3. Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej przyznaje się i wypłaca za okres miesiąca
kalendarzowego, począwszy od miesiąca, w którym został złożony wniosek wraz z wymaganą
dokumentacją. W przypadku gdy uprawnienie do świadczenia nie obejmuje pełnego miesiąca,
świadczenie przyznaje się za niepełny miesiąc, a kwotę świadczenia ustala się, dzieląc pełne kwoty przez
liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni objętych świadczeniem.
3a. Zmiana dochodu osoby samotnie gospodarującej lub rodziny w okresie pobierania świadczenia
pieniężnego nie wpływa na wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli kwota zmiany nie przekroczyła 10
% odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub kryterium dochodowego na
osobę w rodzinie.
3b. Zmiana dochodu osoby samotnie gospodarującej lub rodziny w okresie ponoszenia odpłatności
za świadczenie niepieniężne nie wpływa na wysokość tej odpłatności, jeżeli kwota zmiany nie
przekroczyła 10 % odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie.
3c. (uchylony).
4. Decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, z wyjątkiem decyzji o
odmowie przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa w
art. 5a, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.
5. Decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku
zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego
świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art.
11, 12 i 107 ust. 5. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody.
6. Odwołanie od decyzji w sprawie świadczeń z pomocy społecznej może złożyć inna osoba za
zgodą osoby ubiegającej się o świadczenie.
Art. 107. 1. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej,
rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin, w tym, o których mowa w art. 103, wydania opinii w celu
ustanowienia rodziny zastępczej w związku z prowadzonym postępowaniem w sprawie ustanowienia
rodziny zastępczej, przyznania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka,
dokonywania oceny sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej,
przyznania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki oraz
skierowania dziecka do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej.
2. W przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz "Pomoc
Społeczna - Niebieska Karta" stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego.
3. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny, również na potrzeby jednostki
organizacyjnej pomocy społecznej z terenu innej gminy.
4. W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także
gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku
osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizację sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy,
mimo braku zmiany danych.
5. Pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od
osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym.
Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
sposób przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego, uwzględniając miejsce i terminy jego
przeprowadzania, wzór kwestionariusza wywiadu, uwzględniając w szczególności sytuacje, w których
wypełnia się poszczególne części kwestionariusza wywiadu, oraz dokumenty niezbędne do ustalenia
sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej, wzór oświadczenia o stanie majątkowym, wzór
druku "Pomoc Społeczna - Niebieska Karta" oraz wzór legitymacji pracownika socjalnego.
Art. 108. 1. W celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub
rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny ośrodka pomocy społecznej może
zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wzór
kontraktu socjalnego, w którym zostaną uwzględnione indywidualne cechy osoby podpisującej kontrakt
socjalny.
Art. 109. Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane
niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej,
dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.
Dział III
Organizacja pomocy społecznej
Rozdział 1
Struktura organizacyjna pomocy społecznej
Art. 110. 1. Zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne - ośrodki
pomocy społecznej.
2. Gmina, realizując zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, kieruje się ustaleniami
przekazanymi przez wojewodę.
3. Ośrodek pomocy społecznej, wykonując zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej,
kieruje się ustaleniami wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
4. Ośrodek pomocy społecznej koordynuje realizację strategii, o której mowa w art. 17 ust. 1 pkt 1.
5. Kierownik ośrodka pomocy społecznej może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia
alimentacyjne. W postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w
postępowaniu cywilnym.
6. Ośrodek pomocy społecznej może kierować wnioski o ustalenie niezdolności do pracy,
niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności do organów określonych odrębnymi przepisami.
7. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) udziela kierownikowi ośrodka pomocy społecznej upoważnienia
do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej
należących do właściwości gminy.
8. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 7, może być także udzielone innej osobie na wniosek
kierownika ośrodka pomocy społecznej.
9. Kierownik ośrodka pomocy społecznej składa radzie gminy coroczne sprawozdanie z działalności
ośrodka oraz przedstawia potrzeby w zakresie pomocy społecznej.
10. Rada gminy, biorąc pod uwagę potrzeby, o których mowa w ust. 9, opracowuje i kieruje do
wdrożenia lokalne programy pomocy społecznej.
11. Ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności
gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech
pracowników.
Art. 111. W celu realizacji zadań pomocy społecznej gmina może tworzyć również inne jednostki
organizacyjne.
Art. 112. 1. Zadania pomocy społecznej w powiatach wykonują jednostki organizacyjne - powiatowe
centra pomocy rodzinie.
2. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie
ośrodki pomocy społecznej, które mogą być nazwane "miejskimi ośrodkami pomocy rodzinie".
3. Kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o
roszczenia alimentacyjne. W postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o udziale
prokuratora w postępowaniu cywilnym.
4. Powiatowe centrum pomocy rodzinie może kierować wnioski o ustalenie niezdolności do pracy,
niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności do organów określonych odrębnymi przepisami.
5. W indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości powiatu
decyzje administracyjne wydaje starosta lub z jego upoważnienia kierownik powiatowego centrum pomocy
rodzinie i inni pracownicy centrum upoważnieni na wniosek kierownika.
6. Starosta może upoważnić kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie lub kierownika
ośrodka pomocy społecznej w mieście na prawach powiatu do zawierania i rozwiązywania umów
cywilnoprawnych z rodzinami zastępczymi w sprawie powierzenia dziecka.
7. Zarząd powiatu zatrudnia kierowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, o których
mowa w ust. 8, zgodnie z wymogami określonymi w art. 122 ust. 1, po zasięgnięciu opinii kierownika
powiatowego centrum pomocy rodzinie lub kierownika ośrodka pomocy społecznej w mieście na prawach
powiatu.
7a. Pracownikom podlegającym przepisom ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela,
zarząd powiatu powierza stanowiska kierowników placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych zgodnie z wymogami art. 122 ust. 1 oraz wymogami określonymi na podstawie
art. 81 ust. 10 pkt 6 oraz art. 83 ust. 11, po zasięgnięciu opinii kierownika powiatowego centrum pomocy
rodzinie.
8. Starosta przy pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie sprawuje nadzór nad działalnością
rodzinnej opieki zastępczej, ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, jednostek specjalistycznego poradnictwa,
w tym rodzinnego, oraz ośrodków wsparcia, domów pomocy społecznej, placówek opiekuńczowychowawczych
i ośrodków interwencji kryzysowej.
9. Powiatowe centrum pomocy rodzinie koordynuje realizację strategii, o której mowa w art. 19 pkt 1.
10. Kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie współpracuje z sądem w sprawach
dotyczących opieki i wychowania dzieci pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej.
11. Kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie przedkłada sądowi, co najmniej raz w roku,
wykaz rodzin zastępczych, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt 2 i 3.
12. Kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa radzie powiatu coroczne sprawozdanie
z działalności centrum oraz przedstawia wykaz potrzeb w zakresie pomocy społecznej.
13. Rada powiatu na podstawie wykazu potrzeb, o którym mowa w ust. 12, opracowuje i wdraża
lokalne programy pomocy społecznej.
Art. 113. 1. Zadania pomocy społecznej w województwach samorządowych wykonują jednostki
organizacyjne - regionalne ośrodki polityki społecznej.
2. Regionalny ośrodek polityki społecznej koordynuje realizację strategii, o której mowa w art. 21 pkt
1.
3. Marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej sprawuje nadzór
nad podległymi jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, w szczególności w zakresie spraw
finansowych i administracyjnych.
Art. 114. (uchylony).
Art. 115. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu
państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu pomocy społecznej, przy czym wysokość dotacji
nie może przekroczyć 50 % kosztów realizacji zadania, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Jeżeli środki przeznaczone na dotację, o której mowa w ust. 1, pochodzą z programów rządowych,
programów resortowych lub z pożyczek, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. d ustawy z dnia 26
listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, z późn. zm.), wysokość dotacji
może przekroczyć 50 % kosztów realizacji zadania.
Rozdział 2
Pracownicy socjalni
Art. 116. 1. Pracownikiem socjalnym może być osoba, która spełnia co najmniej jeden z niżej
wymienionych warunków:
1) posiada dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych;
2) ukończyła studia wyższe na kierunku praca socjalna;
3) do dnia 31 grudnia 2013 r. ukończyła studia wyższe o specjalności przygotowującej do zawodu
pracownika socjalnego na jednym z kierunków:
a) pedagogika,
b) pedagogika specjalna,
c) politologia,
d) polityka społeczna,
e) psychologia,
f) socjologia,
g) nauki o rodzinie.
1a. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, wymagane umiejętności, wykaz
przedmiotów, minimalny wymiar zajęć dydaktycznych oraz zakres i wymiar praktyk zawodowych dla
specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego, realizowanej w szkołach wyższych na
kierunkach wymienionych w ust. 1, kierując się koniecznością odpowiedniego przygotowania absolwentów
do wykonywania zawodu pracownika socjalnego.
2. Ustala się następujące stopnie specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego:
1) I stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu uzupełnienie wiedzy i
doskonalenie umiejętności zawodowych pracowników socjalnych;
2) II stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu pogłębienie wiedzy i
doskonalenie umiejętności pracy z wybranymi grupami osób korzystających z pomocy społecznej.
3. Szkolenie w zakresie specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego mogą realizować jednostki
prowadzące kształcenie i doskonalenie zawodowe po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw
zabezpieczenia społecznego.
Art. 117. 1. Przy ministrze właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego działa Centralna
Komisja Egzaminacyjna do spraw stopni specjalizacji zawodowej pracowników socjalnych, zwana dalej
"Komisją", której członków powołuje minister.
2. W związku z wykonywaniem czynności wynikających z ust. 3 członkom Komisji przysługują diety
oraz inne należności za czas podróży, na zasadach określonych w przepisach dotyczących podróży
służbowych pracowników na obszarze kraju.
3. Do zadań Komisji należy w szczególności:
1) przeprowadzanie postępowania w zakresie nadawania stopni specjalizacji zawodowej oraz egzaminu
dla pracowników socjalnych ubiegających się o II stopień specjalizacji zawodowej w marcu i
październiku każdego roku;
2) nadawanie II stopnia specjalizacji zawodowej;
3) prowadzenie rejestru wydanych dyplomów;
4) powoływanie przewodniczącego i członków regionalnych komisji egzaminacyjnych do spraw stopni
specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego;
5) kontrolowanie pracy regionalnych komisji egzaminacyjnych i podmiotów prowadzących szkolenia;
6) opiniowanie dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego kandydatów na
konsultantów prac dyplomowych na II stopień specjalizacji, o których mowa w art. 118 ust. 3;
7) przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego informacji dotyczących
zasięgu, przebiegu i poziomu szkoleń w zakresie specjalizacji;
8) opiniowanie spraw spornych dotyczących pracy komisji regionalnych.
Art. 118. 1. Przy urzędach marszałków w samorządach województw działają regionalne komisje
egzaminacyjne do spraw stopni specjalizacji zawodowej pracowników socjalnych.
2. Do zadań regionalnych komisji egzaminacyjnych należy:
1) przeprowadzanie postępowania w zakresie nadawania stopni specjalizacji zawodowej oraz egzaminu
dla pracowników socjalnych, ubiegających się o I stopień specjalizacji zawodowej;
2) nadawanie I stopnia specjalizacji zawodowej;
3) prowadzenie rejestru wydanych dyplomów;
4) opracowywanie informacji, opinii i wniosków dotyczących I stopnia specjalizacji zawodowej dla
Komisji oraz dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
organizację pracy Komisji i regionalnych komisji egzaminacyjnych, minimum programowe i kierunki
obowiązujące dla specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny, tryb postępowania w sprawie nadawania
stopni specjalizacji i wydawania dyplomów, warunki uzyskiwania przez pracowników socjalnych stopni
specjalizacji zawodowej, sposób przygotowywania prac dyplomowych przez kandydatów ubiegających się
o uzyskanie II stopnia specjalizacji oraz kryteriów, jakim powinni odpowiadać kandydaci na konsultantów
tych prac wskazani przez podmioty ubiegające się o zgodę ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego na prowadzenie szkoleń w zakresie specjalizacji oraz tryb kontrolowania, o którym mowa w
art. 117 ust. 3 pkt 5, a także określi warunki, jakie powinny spełniać podmioty prowadzące szkolenia w
zakresie specjalizacji, uwzględniając potrzebę zapewnienia odpowiedniego poziomu nauczania.
Art. 119. 1. Do zadań pracownika socjalnego należy w szczególności:
1) praca socjalna;
2) dokonywanie analizy i oceny zjawisk, które powodują zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy
społecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń;
3) udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom,
które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej
sytuacji życiowej; skuteczne posługiwanie się przepisami prawa w realizacji tych zadań;
4) pomoc w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej poradnictwa dotyczącego
możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe,
samorządowe i organizacje pozarządowe oraz wspieranie w uzyskiwaniu pomocy;
5) udzielanie pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej;
6) pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu
niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych;
7) współpraca i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania patologii i
skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenie skutków ubóstwa;
8) inicjowanie nowych form pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację życiową oraz
inspirowanie powołania instytucji świadczących usługi służące poprawie sytuacji takich osób i rodzin;
9) współuczestniczenie w inspirowaniu, opracowaniu, wdrożeniu oraz rozwijaniu regionalnych i
lokalnych programów pomocy społecznej ukierunkowanych na podniesienie jakości życia.
2. Przy wykonywaniu zadań pracownik socjalny jest obowiązany:
1) kierować się zasadami etyki zawodowej;
2) kierować się zasadą dobra osób i rodzin, którym służy, poszanowania ich godności i prawa tych osób
do samostanowienia;
3) przeciwdziałać praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osobę, rodzinę lub grupę;
4) udzielać osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących im świadczeniach i
dostępnych formach pomocy;
5) zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, także po ustaniu
zatrudnienia, chyba że działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny;
6) podnosić swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udział w szkoleniach i samokształcenie.
Art. 120. 1. Pracowników socjalnych mogą również zatrudniać inne instytucje, a w szczególności
jednostki organizacyjne właściwe w sprawach zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu, szpitale,
placówki opiekuńczo-wychowawcze, zakłady karne, do wykonywania zadań tych jednostek w zakresie
pomocy społecznej.
2. Pracownicy socjalni mogą być również zatrudniani w podmiotach uprawnionych, o których mowa w
art. 25 ust. 1.
Art. 121. 1. Pracownik socjalny korzysta z prawa pierwszeństwa przy wykonywaniu swoich zadań w
urzędach, instytucjach i innych placówkach. Organy są obowiązane do udzielania pracownikowi
socjalnemu pomocy w zakresie wykonywania tych czynności.
2. Pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy
publicznych.
3. Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym
centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna oraz przeprowadzanie
rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej 5 lat,
przysługuje raz na dwa lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.
3a. Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych
jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, do którego podstawowych obowiązków należy
świadczenie pracy socjalnej w środowisku, w tym przeprowadzanie rodzinnych wywiadów
środowiskowych poza siedzibą jednostki, przysługuje wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w
wysokości 250 zł. W przypadku zatrudnienia w mniejszym wymiarze czasu pracy dodatek przysługuje w
wysokości proporcjonalnej do czasu pracy.
3b. Pracownikowi socjalnemu przysługuje zwrot kosztów uczestnictwa w szkoleniach w zakresie
specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego, w kwocie nie mniejszej niż 50 % kosztów
szkolenia.
3c. Pracownikowi socjalnemu, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w
środowisku, przysługuje zwrot kosztów przejazdów z miejsca pracy do miejsc wykonywania przez niego
czynności zawodowych, w przypadku braku możliwości zapewnienia dojazdu środkami pozostającymi w
dyspozycji zatrudniającego go pracodawcy.
4. Dzień 21 listopada ustanawia się Dniem Pracownika Socjalnego.
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego może przyznać pracownikom socjalnym,
jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej oraz podmiotom, o których mowa w art. 25, nagrody
specjalne za wybitne, nowatorskie rozwiązania w zakresie pomocy społecznej.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
warunki przyznawania nagród specjalnych, rodzaje nagród, podmioty uprawnione do zgłaszania wniosków
oraz sposób i tryb postępowania w sprawie tych nagród, uwzględniając rodzaje działań, za jakie nagrody
te przysługują, oraz ich społeczną użyteczność.
Art. 122. 1. Osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej są obowiązane
posiadać co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji
pomocy społecznej.
2. Wymogi, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą osób kierujących placówkami rodzinnymi.
3. Szkolenie specjalizacyjne z zakresu organizacji pomocy społecznej mogą realizować jednostki
szkolące po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
4. Ukończenie studiów podyplomowych dla osób posiadających wykształcenie wyższe, w których
programie uwzględniono minimum programowe specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej,
jest równoznaczne z uzyskaniem przez absolwentów tych studiów specjalizacji.
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia,
minimum programowe specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej, podmioty uprawnione do
prowadzenia specjalizacji i wymagania ich dotyczące, tryb nadawania tym podmiotom uprawnień do
prowadzenia specjalizacji, a także tryb uzyskiwania specjalizacji, kierując się koniecznością zapewnienia
sprawności i efektywności działania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.
Art. 123. Prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w samorządowych jednostkach
organizacyjnych pomocy społecznej regulują przepisy o pracownikach samorządowych, a w odniesieniu
do wychowawców i innych pracowników pedagogicznych publicznych placówek opiekuńczowychowawczych
i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych zatrudnionych na podstawie ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, regulują przepisy ustawy - Karta Nauczyciela.
Art. 123a. Do osób kierujących jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, a także osób
kierujących komórkami organizacyjnymi w tych jednostkach, nie stosuje się warunku określonego w art. 3
ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 142,
poz. 1593, z późn. zm.).
Rozdział 3
Rada Pomocy Społecznej
Art. 124. 1. Przy ministrze właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego działa Rada Pomocy
Społecznej jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach pomocy społecznej.
2. Do zakresu działania Rady Pomocy Społecznej należy:
1) opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie zmian przepisów prawa w zakresie pomocy
społecznej;
2) przygotowywanie ekspertyz dotyczących wybranych obszarów pomocy społecznej;
3) przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego okresowych informacji
o swojej działalności;
4) przyjmowanie i opiniowanie dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego wniosków
o nagrody specjalne za wybitne osiągnięcia w zakresie pomocy społecznej.
Art. 125. 1. Rada Pomocy Społecznej składa się z nie więcej niż 20 osób reprezentujących jednostki
organizacyjne pomocy społecznej, jednostki samorządu terytorialnego, wojewodów, organizacje
społeczne i zawodowe, kościoły i inne związki wyznaniowe oraz środowiska naukowe.
2. Przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego do udziału w pracach Rady Pomocy
Społecznej rekomenduje Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.
3. Członków Rady Pomocy Społecznej, spośród przedstawicieli określonych w ust. 1, powołuje
minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego na okres 3 lat.
4. Członkowie Rady Pomocy Społecznej pełnią swoje funkcje społecznie.
5. Członkowie Rady Pomocy Społecznej korzystają ze zwolnień w pracy w celu uczestniczenia w
posiedzeniach Rady i przysługuje im zwrot kosztów delegacji ze środków budżetu ministra właściwego do
spraw zabezpieczenia społecznego.
6. Koszty związane z obsługą Rady Pomocy Społecznej są pokrywane ze środków budżetu ministra
właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
7. Rada Pomocy Społecznej może, za zgodą ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego, zapraszać do współpracy ekspertów i inne osoby niebędące jej członkami. Do udziału osób
zaproszonych w posiedzeniach Rady stosuje się odpowiednio ust. 5.
8. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb
zgłaszania kandydatów na członków Rady Pomocy Społecznej, organizację oraz tryb działania Rady
Pomocy Społecznej, uwzględniając zasadę kolegialności oraz pomocniczości prac Rady.
Rozdział 4
Nadzór i kontrola
Art. 126. Wojewoda w związku z przeprowadzanym postępowaniem nadzorczym i kontrolnym ma
prawo do:
1) żądania informacji, dokumentów i danych, niezbędnych do sprawowania nadzoru i kontroli;
2) swobodnego wstępu w ciągu doby do obiektów i pomieszczeń jednostki kontrolowanej;
3) przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątku kontrolowanej jednostki oraz przebiegu
określonych czynności objętych obowiązującym standardem;
4) żądania od pracowników kontrolowanej jednostki udzielenia informacji w formie ustnej i pisemnej w
zakresie przeprowadzanej kontroli;
5) wzywania i przesłuchiwania świadków;
6) zwrócenia się o wydanie opinii biegłych i specjalistów z zakresu pomocy społecznej.
Art. 127. 1. Czynności, o których mowa w art. 126, w imieniu i z upoważnienia wojewody
przeprowadza zespół pracowników właściwego do spraw pomocy społecznej wydziału urzędu
wojewódzkiego w składzie co najmniej dwóch osób, zwany dalej "zespołem inspektorów".
2. Zespół inspektorów, przeprowadzając czynności, o których mowa w art. 126, jest obowiązany do
okazania legitymacji służbowych oraz imiennego upoważnienia do przeprowadzenia nadzoru albo kontroli
wskazującego jednostkę organizacyjną pomocy społecznej albo kontrolowaną jednostkę.
Art. 127a. 1. Wojewoda może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta Policji o
pomoc, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia czynności, o których mowa w art. 126.
2. Na wniosek wojewody właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany do zapewnienia
zespołowi inspektorów pomocy Policji w toku wykonywanych przez nich czynności.
Art. 128. 1. Wojewoda w wyniku przeprowadzonych przez zespół inspektorów czynności, o których
mowa w art. 126, może wydać jednostce organizacyjnej pomocy społecznej albo kontrolowanej jednostce
zalecenia pokontrolne.
2. Jednostka organizacyjna pomocy społecznej albo kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni
od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia.
3. Wojewoda ustosunkowuje się do zastrzeżeń w terminie 14 dni od dnia ich doręczenia.
4. W przypadku nieuwzględnienia przez wojewodę zastrzeżeń jednostka organizacyjna pomocy
społecznej albo kontrolowana jednostka w terminie 30 dni obowiązana jest do powiadomienia wojewody o
realizacji zaleceń, uwag i wniosków.
5. W przypadku uwzględnienia przez wojewodę zastrzeżeń, o których mowa w ust. 2, jednostka
organizacyjna pomocy społecznej albo kontrolowana jednostka w terminie 30 dni jest obowiązana do
powiadomienia wojewody o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, o których mowa w ust. 1, mając na
uwadze zmiany wynikające z uwzględnionych przez wojewodę zastrzeżeń.
6. W przypadku stwierdzenia istotnych uchybień w działalności jednostki organizacyjnej pomocy
społecznej albo kontrolowanej jednostki wojewoda, niezależnie od przysługujących mu innych środków,
zawiadamia o stwierdzonych uchybieniach organ założycielski tych jednostek lub organ zlecający
kontrolowanej jednostce realizację zadania z zakresu pomocy społecznej.
7. Organ, o którym mowa w ust. 6, do którego skierowano zawiadomienie o stwierdzonych istotnych
uchybieniach, jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o stwierdzonych
uchybieniach, powiadomić wojewodę o podjętych czynnościach.
Art. 129. 1. W przypadku niepodjęcia lub niewykonania czynności wynikających z zaleceń
pokontrolnych, o których mowa w art. 128, mających na celu ograniczenie lub likwidację stwierdzonych
istotnych uchybień lub nieprawidłowości w zakresie działań i usług objętych standardami, świadczonych
przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej albo kontrolowane jednostki, wojewoda może orzec o
czasowym lub stałym cofnięciu zezwolenia na prowadzenie placówki.
2. Jeżeli w wyniku przeprowadzonych czynności, o których mowa w art. 126, ujawnione zostały
rażące zaniedbania lub zaniechania realizacji obowiązków ustawowych, wojewoda może wezwać
jednostkę samorządu terytorialnego do wyznaczenia wykonawcy zastępczego, w terminie nie dłuższym
niż dwa miesiące od dnia otrzymania wezwania.
3. W przypadku niewyznaczenia przez jednostkę samorządu terytorialnego wykonawcy zastępczego
w terminie, o którym mowa w ust. 2, wojewoda może wystąpić do sądu administracyjnego ze skargą na
bezczynność organu jednostki samorządu terytorialnego.
Art. 130. 1. Kto nie realizuje zaleceń pokontrolnych - podlega karze pieniężnej w wysokości od 200
do 6.000 zł.
2. Kto bez zezwolenia prowadzi placówkę zapewniającą całodobową opiekę osobom w podeszłym
wieku, przewlekle chorym lub niepełnosprawnym - podlega karze pieniężnej w wysokości 10.000 zł.
3. W przypadku prowadzenia bez zezwolenia przez jeden podmiot więcej niż jednej placówki, o
której mowa w ust. 2, karę wymierza się osobno za każdą z placówek.
Art. 131. 1. Kary pieniężne, o których mowa w art. 130, wymierza, w drodze decyzji administracyjnej,
wojewoda.
2. Wysokość kary, o której mowa w art. 130 ust. 1, ustala wojewoda, biorąc pod uwagę rozmiar
prowadzonej działalności, stopień, liczbę i społeczną szkodliwość stwierdzonych uchybień.
3. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw
zabezpieczenia społecznego.
4. Od nieuiszczonych w terminie kar pobiera się odsetki ustawowe.
5. Egzekucja kar wraz z odsetkami za zwłokę następuje w trybie przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji.
Art. 132. 1. Wpływy z tytułu kar pieniężnych nakładanych na podstawie art. 131 ust. 1 stanowią
dochód budżetu państwa.
2. Kary pieniężne nakładane na podstawie art. 131 ust. 1 wpłacane są na rachunek bieżący
dochodów urzędu wojewódzkiego.
Art. 133. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się Kodeks postępowania
administracyjnego.
Art. 134. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) organizację i tryb przeprowadzania nadzoru i kontroli, kwalifikacje inspektorów upoważnionych do
wykonywania czynności nadzorczych i kontrolnych, a także wzór legitymacji uprawniającej do
wykonywania czynności nadzorczych i kontrolnych,
2) kwalifikacje pozostałych pracowników wykonujących z upoważnienia wojewody zadania z zakresu
pomocy społecznej
- uwzględniając konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu ich wykonywania.
Dział IV
Przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe
Rozdział 1
Przepisy zmieniające
Art. 135. W ustawie z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz.
414, z późn. zm.3)) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 33g ust. 6a otrzymuje brzmienie:
"6a. Przepisów art. 33n ust. 5b i 5c nie stosuje się do dzieci umieszczonych w rodzinach
zastępczych przed dniem 1 stycznia 2004 r. Decyzje o odpłatności rodziców za pobyt tych
dzieci w rodzinach zastępczych wydaje starosta powiatu właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania rodziny zastępczej.";
2) w art. 33k ust. 6 otrzymuje brzmienie:
"6. Opłatę, o której mowa w ust. 4, ustala w drodze decyzji administracyjnej starosta powiatu
właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed jego skierowaniem do placówki,
z tym że w 2004 r. opłatę ustala starosta powiatu prowadzącego placówkę opiekuńczowychowawczą.".
Art. 136. W ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z
2003 r. Nr 58, poz. 514, z późn. zm.4)) w art. 2 w ust. 1 w pkt 2 lit. j otrzymuje brzmienie:
"j) nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego,".
Art. 137. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, z
późn. zm.5)) w art. 299 wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 3 w pkt 9 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 10 w brzmieniu:
"10) ośrodkom pomocy społecznej i powiatowym centrom pomocy rodzinie w zakresie
prowadzonych postępowań o świadczenia z pomocy społecznej.";
2) w § 4 w pkt 3 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
"4) ośrodkom pomocy społecznej i powiatowym centrom pomocy rodzinie w zakresie prowadzonych
postępowań o świadczenia z pomocy społecznej.".
Art. 138. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr
137, poz. 887, z późn. zm.6)) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 4 w pkt 2 lit. k otrzymuje brzmienie:
"k) ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia w związku z
koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym
członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,";
2) w art. 6 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób rezygnujących z
zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad
długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką,
ojcem lub rodzeństwem, za które ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę, regulują przepisy
o pomocy społecznej.";
3) w art. 16:
a) ust. 6 otrzymuje brzmienie:
"6. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób rezygnujących z zatrudnienia w związku
z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko
chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem
finansują w całości ośrodki pomocy społecznej.",
b) ust. 12 otrzymuje brzmienie:
"12. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20,
finansuje w całości budżet państwa.";
4) w art. 18 ust. 5 i 5a otrzymują brzmienie:
"5. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób rezygnujących z
zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad
długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką,
ojcem lub rodzeństwem stanowi kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie ustalona
według odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 9.
5a. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających
świadczenie pielęgnacyjne na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych oraz osób
przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota świadczenia pielęgnacyjnego, z
zastrzeżeniem ust. 9.".
Art. 139. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 75 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
"4. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym
lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że
przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.";
2) w art. 87 w ust. 4 zdanie drugie otrzymuje brzmienie:
"Zasady tej nie stosuje się również, jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe stanowiła kwota zasiłku stałego z pomocy społecznej, kwota kryterium dochodowego na
osobę w rodzinie ustalona według przepisów o pomocy społecznej, kwota świadczenia
pielęgnacyjnego określonego w przepisach o świadczeniach rodzinnych oraz do: pracowników, o
których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za
pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679), żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej, ubezpieczonych
odbywających zastępcze formy służby wojskowej, a także pozostających w służbie kandydackiej
funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej.";
3) w art. 139 w ust. 1 pkt 8 otrzymuje brzmienie:
"8) zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie,
oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie przepisów o pomocy społecznej
za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę;".
Art. 140. W ustawie z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z
funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz. U. Nr 12, poz. 136, z późn. zm.7)) uchyla się art. 64.
Art. 141. W ustawie z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym
Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391, z późn. zm.8)) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 5 pkt 16 otrzymuje brzmienie:
"16) "osobie bezdomnej wychodzącej z bezdomności" - rozumie się przez to osobę objętą
indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności zgodnie z przepisami o pomocy
społecznej;";
2) w art. 9:
a) w ust. 1:
– pkt 25 otrzymuje brzmienie:
"25) osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej niepodlegające obowiązkowi
ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;",
– po pkt 26a dodaje się pkt 26b w brzmieniu:
"26b) uchodźcy objęci indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy
społecznej, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;",
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Status członka rodziny osoby ubezpieczonej zwalnia z obowiązku ubezpieczenia
zdrowotnego osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 16-19, 23-26b i 29.";
3) w art. 16:
a) pkt 3 otrzymuje brzmienie:
"3) dzieci, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 18, powstaje z dniem uznania przez ośrodek
pomocy społecznej zasadności objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, a wygasa z dniem
uznania, że ustała zasadność objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, nie później niż z dniem,
w którym dziecko rozpoczyna realizację obowiązku szkolnego; ośrodek pomocy społecznej
może odmówić uznania zasadności objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym lub uznać, że
ustała konieczność i zasadność objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym dziecka spełniającego
przesłanki określone w art. 9 ust. 1 pkt 18, jeżeli na podstawie rodzinnego wywiadu
środowiskowego stwierdzi, że warunki materialne opiekunów prawnych lub faktycznych
dziecka umożliwiają jego ubezpieczenie zdrowotne na zasadach określonych w art. 11;",
b) pkt 9 otrzymuje brzmienie:
"9) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 25, obejmuje okres od dnia przyznania zasiłku do
dnia utraty prawa do zasiłku;",
c) po pkt 10a dodaje się pkt 10b w brzmieniu:
"10b) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 26b, powstaje od dnia rozpoczęcia realizacji
indywidualnego programu integracji, a wygasa z dniem zakończenia lub wstrzymania
realizacji tego programu;";
4) w art. 17 po ust. 12 dodaje się ust. 12a w brzmieniu:
"12a. Osoby, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 26b, zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego
powiatowe centrum pomocy rodzinie realizujące indywidualny program integracji.";
5) w art. 23 w ust. 9:
a) pkt 7 otrzymuje brzmienie:
"7) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 25, jest kwota odpowiadająca wysokości zasiłku
stałego z pomocy społecznej;",
b) pkt 8 i 9 otrzymują brzmienie:
"8) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 26-26b, jest maksymalna kwota zasiłku stałego z
pomocy społecznej;
9) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 27 i 28, jest kwota odpowiadająca wysokości
świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach
rodzinnych;";
6) w art. 28 w ust. 1 po pkt 9 dodaje się pkt 9a w brzmieniu:
"9a) osób, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 26b, opłaca powiatowe centrum pomocy rodzinie
realizujące indywidualny program integracji;".
Art. 142. W ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz. U. Nr 96, poz. 873) w art. 3 po ust. 5 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
"6. Do zlecania realizacji zadań, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1, stosuje się przepisy o pomocy
społecznej.".
Art. 143. W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz.
2255 oraz z 2004 r. Nr 35, poz. 305) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 3:
a) w pkt 1 lit. a i b otrzymują brzmienie:
"a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o
podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu,
należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne
niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,
b) deklarowany w oświadczeniu dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na
podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne, pomniejszony o należny zryczałtowany podatek
dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,",
b) w pkt 7 po wyrazach "placówkę opiekuńczo-wychowawczą" dodaje się wyrazy ", młodzieżowy
ośrodek wychowawczy";
2) w art. 5:
a) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
"3. W przypadku gdy dochód rodziny lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę
uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego, o kwotę niższą lub
równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w
okresie, na który jest ustalany, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim
okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym
zasiłek rodzinny nie przysługuje.",
b) ust. 5 otrzymuje brzmienie:
"5. W przypadku gdy z dochodu rodziny ponoszona jest opłata za pobyt w instytucji
zapewniającej całodobowe utrzymanie członka rodziny, od dochodu rodziny odejmuje się tę
opłatę. Ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny
przebywającego w tej instytucji.",
c) uchyla się ust. 6;
3) w art. 10 w ust. 5 uchyla się pkt 1;
4) w art. 12 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
"4. W przypadku samotnego wychowywania dziecka legitymującego się orzeczeniem o
niepełnosprawności lub znacznym stopniu niepełnosprawności dodatek przysługuje w wysokości
250,00 zł na dziecko.";
5) w art. 16 ust. 4 i 5 otrzymują brzmienie:
"4. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 144,00 zł miesięcznie.
5. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w rodzinie zastępczej lub w
instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli pobyt osoby i udzielane przez tę
instytucję świadczenia częściowo lub w całości finansowane są z budżetu państwa albo z
Narodowego Funduszu Zdrowia.";
6) w art. 17 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
"1. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w
związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi
faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem
legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami, o których mowa
w art. 6b ust. 3 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.9)), albo o
znacznym stopniu niepełnosprawności.";
7) w art. 20:
a) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
"3. Organ właściwy może upoważnić, w formie pisemnej, swojego zastępcę, pracownika urzędu
albo kierownika ośrodka pomocy lub inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy
społecznej do prowadzenia postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 2, a także do
wydawania w tych sprawach decyzji.",
b) dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
"4. W przypadku upoważnienia kierownika ośrodka pomocy społecznej, w ośrodku tym tworzy
się komórkę organizacyjną do realizacji świadczeń rodzinnych. Realizacja świadczeń
rodzinnych nie może powodować nieprawidłowości w wykonywaniu zadań pomocy
społecznej, a także nie może naruszać norm zatrudnienia pracowników socjalnych
określonych w przepisach o pomocy społecznej.";
8) w art. 24 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
"5. Zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego przysługują za wrzesień, jeżeli dziecko
legitymujące się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności po
zakończeniu szkoły zostało przyjęte w tym samym roku kalendarzowym do szkoły wyższej.";
9) w art. 33 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Świadczenia rodzinne i koszty ich obsługi, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z
ubezpieczenia społecznego oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne są finansowane w formie
dotacji celowej z budżetu państwa.";
10) po art. 48 dodaje się art. 48a w brzmieniu:
"Art. 48a. W okresie od dnia 1 maja 2004 r. do dnia 31 grudnia 2004 r. koszty obsługi, o których
mowa w art. 33 ust. 2, stanowią 2 % wydatków na świadczenia rodzinne.";
11) po art. 48a dodaje się art. 48b w brzmieniu:
"Art. 48b. Świadczenia rodzinne przysługujące za maj 2004 r. wypłaca się nie później niż do dnia
15 czerwca 2004 r.";
12) w art. 51 zdanie wstępne otrzymuje brzmienie:
"Upoważnia się ministra właściwego do spraw finansów publicznych do dokonania, na wniosek
ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, przeniesienia między częściami,
działami, rozdziałami i paragrafami zawartych w ustawie budżetowej na rok 2004 planowanych
wydatków przeznaczonych na finansowanie wraz z kosztami obsługi:";
13) w art. 57 skreśla się wyrazy "w stopniu umiarkowanym";
14) w art. 59:
a) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
"1a. Osoba samotnie wychowująca dziecko otrzymująca do dnia wejścia w życie ustawy zasiłek
wychowawczy, uprawniona do 36-miesięcznego okresu pobierania tego zasiłku, nabywa
prawo do dodatku, o którym mowa w art. 10, na dziecko, na które korzystała z urlopu
wychowawczego do dnia wejścia w życie ustawy, przez okres 36 miesięcy, jeżeli spełnia
warunki określone w dotychczasowych przepisach. Przepis ust. 3 stosuje się
odpowiednio.",
b) po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
"4. Osoba otrzymująca, przed dniem wejścia w życie ustawy, zasiłek wychowawczy przyznany
na podstawie orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia dziecka, nabywa prawo do dodatku do
zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, do dnia 31 grudnia 2004 r., jeżeli spełnia
warunki określone w ustawie.";
15) po art. 59 dodaje się art. 59a w brzmieniu:
"Art. 59a. Osoba otrzymująca, do dnia wejścia w życie ustawy, gwarantowany zasiłek okresowy na
podstawie przepisów o pomocy społecznej nabywa prawo do dodatku do zasiłku
rodzinnego, o którym mowa w art. 11. Do trzyletniego okresu, o którym mowa w art. 11
ust. 1, wlicza się okresy, za które został wypłacony gwarantowany zasiłek okresowy.".
Rozdział 2
Przepisy przejściowe i końcowe
Art. 144. Ilekroć w obowiązujących przepisach jest mowa o:
1) zasiłku stałym wyrównawczym - rozumie się przez to zasiłek stały;
2) ustawie o pomocy społecznej - rozumie się przez to niniejszą ustawę;
3) wywiadzie środowiskowym (rodzinnym) - rozumie się przez to rodzinny wywiad środowiskowy.
Art. 145. Pierwszą weryfikację kryteriów dochodowych przeprowadza się w 2006 r.
Art. 146. 1. Do umów w sprawie zlecenia realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej stosuje się
dotychczasowe przepisy dotyczące zlecania zadań.
2. Umowy w sprawie zlecenia realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej zawarte przed dniem
wejścia w życie ustawy zachowują moc do czasu ich wygaśnięcia lub rozwiązania, nie dłużej jednak niż
do dnia 31 grudnia 2008 r.
Art. 147. 1. W 2004 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 20 % różnicy między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
2) w przypadku rodziny - 15 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
2. W 2005 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 30 % różnicy między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
2) w przypadku rodziny - 20 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
3. W 2006 r. i 2007 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 35 % różnicy między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby,
2) w przypadku rodziny - 25 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny
- przy czym art. 8 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
4. W 2004 r. gminy otrzymują dotację celową z budżetu państwa na pokrycie wydatków na zasiłki
okresowe w części określonej w ust. 1.
5. W 2005 r. gminy otrzymują dotację celową z budżetu państwa na pokrycie wydatków na zasiłki
okresowe w części określonej w ust. 2.
6. W 2006 r. i 2007 r. gminy otrzymują dotację celową na pokrycie wydatków na zasiłki okresowe w
części określonej w ust. 3.
7. Od 2008 r. gminy otrzymują dotację celową na pokrycie wydatków na zasiłki okresowe w części
określonej w art. 38 ust. 3.
8. Kwota zasiłku finansowana z dotacji nie może być niższa niż 20 zł.
Art. 148. Gminy otrzymują dotację celową z budżetu państwa na obsługę zadań własnych
dotowanych z budżetu państwa. W tym przypadku art. 115 nie stosuje się.
Art. 149. 1. Z dniem wejścia w życie ustawy wygasają decyzje wydane na podstawie ustawy z dnia
29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.10)), z wyjątkiem
decyzji określonych w ust. 2 i 3 oraz art. 152 ust. 3 i art. 154 ust. 8 niniejszej ustawy.
2. Decyzje przyznające świadczenia na podstawie art. 16, 17, 18, 21 oraz 31 ust. 6-10 ustawy z dnia
29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej realizuje się według przepisów dotychczasowych, przez czas,
na jaki te decyzje zostały wydane, nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2004 r.
3. Zachowują moc decyzje o skierowaniu do domu pomocy społecznej oraz decyzje o umieszczeniu
w domu pomocy społecznej wydane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 150. Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się
przepisy niniejszej ustawy.
Art. 151. 1. Z dniem 1 stycznia 2005 r. domy pomocy społecznej dla matek z małoletnimi dziećmi i
kobiet w ciąży stają się ośrodkami wsparcia - domami dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, o
których mowa w art. 47 ust. 4.
2. Osoby umieszczone w domu pomocy społecznej dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży
przed dniem 1 stycznia 2004 r. oraz osoby skierowane do takiego domu przed dniem 1 stycznia 2004 r.,
po dniu 1 stycznia 2005 r. ponoszą odpłatność na dotychczasowych zasadach. Decyzje o odpłatności
wydaje starosta powiatu prowadzącego dom.
3. Powiat, który prowadzi lub zleca prowadzenie domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w
ciąży, przeznacza na utrzymanie osób, o których mowa w ust. 2, część środków pochodzących z dotacji
celowej z budżetu państwa ustalonej dla domów pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie
z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966).
Art. 152. 1. Domy pomocy społecznej, które nie osiągają obowiązującego standardu, są obowiązane
do opracowania i realizacji programu naprawczego do końca 2010 r.
2. Podmiotowi prowadzącemu dom pomocy społecznej, który jeszcze nie osiągnął obowiązującego
standardu, wojewoda wydaje zezwolenie warunkowe na czas realizacji programu naprawczego.
3. Zachowują moc zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej wydane przed dniem
wejścia w życie ustawy.
4. Zezwolenia warunkowe na prowadzenie domu pomocy społecznej zachowują moc nie dłużej niż
do dnia 31 grudnia 2010 r.
5. Od dnia 1 stycznia 2009 r. organ gminy nie może kierować osób do domu pomocy społecznej
prowadzonego na podstawie zezwolenia warunkowego.
6. Opłata za pobyt w domu pomocy społecznej prowadzonym na podstawie zezwolenia
warunkowego po dniu 31 grudnia 2007 r. nie może ulec podwyższeniu, aż do miesiąca, w którym zostanie
wydane zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej.
Art. 153. Podmioty prowadzące w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy placówki zapewniające
całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, które
w dniu wejścia w życie ustawy nie spełniają wymagań, o których mowa w art. 67 i 68, są obowiązane
dostosować do tych wymagań placówki w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie ustawy.
Art. 154. 1. Przepisów art. 86 ust. 3 i 4 nie stosuje się do dzieci umieszczonych w rodzinach
zastępczych przed dniem 1 stycznia 2004 r. Decyzje o odpłatności rodziców za pobyt tych dzieci w
rodzinach zastępczych wydaje starosta powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny
zastępczej.
2. Umowy o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawarte na podstawie art. 33f ust. 2 ustawy z dnia
29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej zachowują ważność nie dłużej niż przez 2 lata od dnia wejścia
w życie niniejszej ustawy.
3. Niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze pełniące zadania pogotowia rodzinnego, z dniem
wejścia w życie ustawy stają się zawodowymi niespokrewnionymi z dzieckiem rodzinami zastępczymi o
charakterze pogotowia rodzinnego.
4. Zawodowe niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze otrzymują pomoc, o której mowa w
art. 78 ust. 7, na dzieci przyjęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
5. Przepisu art. 73 ust. 2 nie stosuje się do osób, które przed dniem wejścia w życie ustawy łączyły
funkcję rodziny zastępczej z prowadzeniem placówki rodzinnej.
6. W 2004 r. opłaty za pobyt dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych ustala starosta
powiatu prowadzącego placówkę opiekuńczo-wychowawczą.
7. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, które nie osiągają wymaganego standardu, są obowiązane
do opracowania programu naprawczego do końca 2007 r.
7a. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, które nie osiągają wymaganego standardu, są obowiązane
do realizacji programu naprawczego do dnia 31 grudnia 2010 r.
7b. Podmiotowi prowadzącemu całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą, który nie osiągnął
obowiązującego standardu, wojewoda wydaje zezwolenie warunkowe na czas realizacji programu
naprawczego.
8. Do pomocy przyznanej na podstawie art. 33p ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy
społecznej stosuje się przepisy dotychczasowe.
9. Osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych nie otrzymywały pomocy, o której mowa w art. 88
ust. 1 pkt 1, 2 i 5, mogą wystąpić do starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby
usamodzielnianej przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej lub skierowaniem do placówki z wnioskiem
o przyznanie pomocy w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 155. 1. Do osób umieszczonych w domu pomocy społecznej na podstawie skierowania
wydanego przed dniem 1 stycznia 2004 r. stosuje się dotychczasowe przepisy o właściwości miejscowej
gminy.
2. Kwota dotacji celowej z budżetu państwa na domy pomocy społecznej wyliczona zgodnie z art. 87
ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego może być w
uzasadnionych przypadkach zmniejszona lub zwiększona, nie więcej jednak niż o 20 %, w zależności od
znajdujących się w powiecie typów domów oraz uzyskanych dochodów z tytułu odpłatności za pobyt w
domu.
3. W stosunku do osób umieszczonych w domu pomocy społecznej na podstawie skierowania
wydanego przed dniem 1 stycznia 2004 r., decyzje zmieniające decyzje o odpłatności i o skierowaniu do
domu pomocy społecznej wydaje starosta właściwy ze względu na położenie domu.
Art. 156. 1. Osoby, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy były zatrudnione na
stanowisku pracownika socjalnego na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują uprawnienia do
wykonywania zawodu.
1a. Osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r. ukończyły studia wyższe na kierunkach: pedagogika,
psychologia, politologia, politologia i nauki społeczne lub socjologia, mogą wykonywać zawód pracownika
socjalnego.
2. Osoby kierujące placówkami opiekuńczo-wychowawczymi i ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi
powinny ukończyć specjalizację nie później niż do końca 2005 r.; osobom tym zalicza się staż pracy w
placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych.
3. Osoby, które w okresie 3,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe
magisterskie na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia, mogą wykonywać zawód
pracownika socjalnego.
4. Osoby zatrudnione przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku aspiranta pracy socjalnej,
które w okresie 3,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe na kierunkach:
pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia i uzyskają tytuł licencjata, mogą wykonywać zawód
pracownika socjalnego.
5. Osoby zatrudnione przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku aspiranta pracy socjalnej,
które w okresie 5,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe magisterskie na
kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia, mogą wykonywać zawód pracownika
socjalnego.
Art. 157. Rada Pomocy Społecznej powołana w 2003 r. działa przez okres kadencji, który wynosi 3
lata.
Art. 158. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobom przebywającym w ponadgminnym domu
pomocy społecznej, skierowanym do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 r., chyba że
przebywają poza tym domem przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.
Art. 159. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustawy z dnia 29 listopada
1990 r. o pomocy społecznej zachowują moc do czasu wydania przepisów wykonawczych na podstawie
tej ustawy.
Art. 160. Traci moc ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64,
poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79,
poz. 885 i Nr 90, poz. 1001, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238, z 2001 r. Nr 72, poz. 748, Nr 88,
poz. 961, Nr 89, poz. 973, Nr 111, poz. 1194, Nr 122, poz. 1349 i Nr 154, poz. 1792, z 2003 r. Nr 7, poz.
79, Nr 44, poz. 389, Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 137, poz. 1304, Nr 203,
poz. 1966 i Nr 228, poz. 2255 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 593).
Art. 161. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 maja 2004 r., z wyjątkiem:
1) art. 135, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2004 r.;
2) art. 5 pkt 3, który wchodzi w życie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w
Unii Europejskiej;
3) art. 86 ust. 2 i art. 140, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2005 r.
________
1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509,
z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 169, poz. 1387 oraz z 2003 r. Nr 130, poz. 1188 i
Nr 170, poz. 1660.
2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19,
poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z
1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz.
464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96,
Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz.
646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz.
1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz.
271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz.
733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176 oraz z
2003 r. Nr 49, poz. 408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592 i Nr 124, poz. 1151.
3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz.
668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90,
poz. 1001, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238, z 2001 r. Nr 72, poz. 748, Nr 88, poz. 961, Nr
89, poz. 973, Nr 111, poz. 1194, Nr 122, poz. 1349 i Nr 154, poz. 1792 oraz z 2003 r. Nr 7, poz. 79,
Nr 44, poz. 389, Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 137, poz. 1304, Nr 203,
poz. 1966 i Nr 228, poz. 2255.
4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844,
Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 137, poz. 1302, Nr 142, poz. 1380, Nr
166, poz. 1608, Nr 203, poz. 1966, Nr 210, poz. 2036 i 2037, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz. 2255.
5) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083, z 1998 r. Nr
106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95 i Nr 92, poz. 1062, z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz.
1216, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1315, z 2001 r. Nr 16, poz. 166, Nr 39, poz. 459, Nr 42, poz.
475, Nr 110, poz. 1189, Nr 125, poz. 1368 i Nr 130, poz. 1452, z 2002 r. Nr 89, poz. 804, Nr 113,
poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 169, poz. 1387, z 2003 r. Nr 130, poz. 1188, Nr 137, poz. 1302, Nr
170, poz. 1660 i Nr 228, poz. 2255 i 2256 oraz z 2004 r. Nr 29, poz. 257.
6) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r.
Nr 26, poz. 228, Nr 60, poz. 636, Nr 72, poz. 802, Nr 78, poz. 875 i Nr 110, poz. 1256, z 2000 r. Nr 9,
poz. 118, Nr 95, poz. 1041, Nr 104, poz. 1104 i Nr 119, poz. 1249, z 2001 r. Nr 8, poz. 64, Nr 27,
poz. 298, Nr 39, poz. 459, Nr 72, poz. 748, Nr 100, poz. 1080, Nr 110, poz. 1189, Nr 111, poz. 1194,
Nr 130, poz. 1452 i Nr 154, poz. 1792, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 41, poz. 365, Nr 74, poz. 676, Nr
155, poz. 1287, Nr 169, poz. 1387, Nr 199, poz. 1673, Nr 200, poz. 1679 i Nr 241, poz. 2074, z 2003
r. Nr 56, poz. 498, Nr 65, poz. 595, Nr 135, poz. 1268, Nr 149, poz. 1450, Nr 166, poz. 1609, Nr 170,
poz. 1651, Nr 190, poz. 1864, Nr 210, poz. 2037, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz. 2255 oraz z 2004
r. Nr 19, poz. 177.
7) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2000 r. Nr 95, poz. 1041 i Nr 122, poz.
1323, z 2001 r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 154, poz. 1802, z 2002 r. Nr 208, poz. 1763, z 2003 r. Nr 137,
poz. 1304 i Nr 203, poz. 1966 oraz z 2004 r. Nr 19, poz. 177.
8) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr 73, poz. 660, Nr 96, poz. 874,
Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 166, poz. 1609, Nr 190, poz. 1864, Nr
202, poz. 1956, Nr 210, poz. 2037, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz. 2255 oraz z 2004 r. Nr 5, poz. 37
i Nr 19, poz. 177.
9) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1082, z 1998 r. Nr 99,
poz. 628, Nr 106, poz. 668, Nr 137, poz. 887, Nr 156, poz. 1019 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r.
Nr 49, poz. 486, Nr 90, poz. 1001, Nr 95, poz. 1101 i Nr 111, poz. 1280, z 2000 r. Nr 48, poz. 550 i Nr
119, poz. 1249, z 2001 r. Nr 39, poz. 459, Nr 100, poz. 1080, Nr 125, poz. 1368, Nr 129, poz. 1444 i
Nr 154, poz. 1792 i 1800, z 2002 r. Nr 169, poz. 1387, Nr 200, poz. 1679 i 1683 i Nr 241, poz. 2074
oraz z 2003 r. Nr 7, poz. 79, Nr 90, poz. 844, Nr 223, poz. 2217 i Nr 228, poz. 2262.
10) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz.
668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90,
poz. 1001, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238, z 2001 r. Nr 72, poz. 748, Nr 88, poz. 961, Nr
89, poz. 973, Nr 111, poz. 1194, Nr 122, poz. 1349 i Nr 154, poz. 1792 oraz z 2003 r. Nr 7, poz. 79,
Nr 44, poz. 389, Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 137, poz. 1304, Nr 203,
poz. 1966 i Nr 228, poz. 2255.

Data dodania: 2021-02-03 09:23:54
Ilość wyświetleń: 532

Klasy

Przejdź na stronę swojej klasy zobacz najnowsze wpisy i bądź na bieżąco!
Więcej informacji

Nasi Partnerzy

Bądź z nami
aktualności i informacje
Biuletynu Informacji Publicznej
Biuletynu Informacji Publicznej